Hogedrukgebieden voeren al wekenlang de boventoon boven Europa en dat levert droogte op. Niet alleen in Nederland (gelukkig heeft het hier afgelopen week nog wel eens geregend), maar zeker ook in de landen om ons heen. Bosbranden woeden nog steeds in delen van Spanje en Frankrijk en het waterpeil van veel rivieren in West- en Centraal-Europa is snel dalende. Dit wordt allemaal veroorzaakt door een langdurige blokkade: een hogedrukgebied ligt heel standvastig van de Azoren richting het Europese vasteland en dat houdt fronten met neerslag ver op afstand. Soms zit er een kleine 'hik' in dit patroon zoals afgelopen zondag, waardoor we tijdelijk te maken hebben met meer bewolking en regionaal regen of enkele buien. Maar die neerslag is de dagen erna ook weer zo verdampt.

Op de weerkaart hierboven staat de verwachte afwijking in luchtdruk tot half augustus weergegeven. Zoals we zien verandert er aan de huidige verdeling bijzonder weinig: een hogedrukgebied blijft ongeveer stil liggen vanaf de Atlantische Oceaan richting Scandinavië. Onder de vleugels van dit systeem waait boven Europa een gortdroge oostenwind. Afhankelijk van de exacte windrichting is het daarbij aangenaam warm of ronduit heet. Feit is in ieder geval dat er genoeg hitte 'klaar' ligt boven Zuid-Europa om ons eventueel te kunnen bereiken. Vakantielanden als Frankrijk (zuiden), Spanje, Portugal en Italië blijven onverminderd zeer warm met temperaturen ver boven de 35 graden en soms zelfs meer dan 40 graden.

Met nog een vrijwel volledige zomermaand te gaan is de vraag natuurlijk: hoe extreem kan de huidige droogte worden? We lopen actueel circa anderhalve week achter op het schema van 2018, maar toen stokte de droogte halverwege augustus. Nu is het nog maar zeer de vraag of dat gebeurt.

Ook later in augustus komen verreweg de meeste clusters in de verwachtingskaarten namelijk met een hogedrukgebied boven Europa aanzetten. In dat geval zou de droogte met de week sterk toenemen en gemakkelijk in de buurt kunnen komen van een 2018- of 2003-scenario (ook toen stonden de rivieren extreem laag). Omdat de komende tijd in vrijwel alle stroomgebieden van onze grote rivieren nauwelijks neerslag valt gaat de waterstand steeds verder omlaag. Dit levert nu al problemen op voor de scheepvaart en voorlopig zal dat zeker niet minder worden.

. 

Of we te maken krijgen met echt extreme droogte, waarbij ook de staat van grote natuurgebieden en bijvoorbeeld de sterkte van dijken in het geding komen, is nu natuurlijk nog lastig te zeggen. Momenteel beginnen in het zuidoosten van Nederland en in Zeeland steeds meer bomen hun blad te verliezen en dat komt niet omdat de herfst straks nadert: dat is puur stress van de droogte. Hierbij spreken we van een neerslagtekort van ten minste 250 millimeter. Andere delen van ons land hebben dat punt nog niet bereikt.

Zijn er dan ook gebieden in Europa waar binnen afzienbare tijd wél buien worden verwacht? Absoluut! Met name rond de recordwarme Middellandse Zee zullen in de loop van augustus vaker zware buien gaan ontstaan, helemaal wanneer zich daar een zogenaamd koudeputje zou vormen. Door de grote temperatuurverschillen worden dan juist regio's als Zuid-Frankrijk en delen van Italië de regio's met risico op zwaar onweer en overstromingen. Verder blijft ook Scandinavië aan de wisselvallige kant.

Naast de heersende droogte vormt ook een nieuwe uitbraak van zeer warme lucht een aandachtspunt. De zomer van 2022 wordt tot op heden gekenmerkt door grote schommelingen van temperatuur binnen korte tijd. Zo hebben we half juli al eens ruim 39 graden gehaald, maar slechts enkele dagen eerder kwam het nog bijna tot vorst aan de grond. Ook vorige week én de komende dagen wisselen zeer warme dagen en dagen met veel lagere temperaturen elkaar af. Bij zulke schommelingen zou je misschien ook veelvuldig onweer verwachten en zeker na afloop van een zomerse of tropische dag, maar daar ontbreekt het eigenlijk geheel aan. De lucht is vaak veel te droog voor buienontwikkeling. Een totaal tegengesteld beeld van vorig jaar dus. De zomer van 2021 telde zelfs een record aantal dagen met zware neerslag (>50 mm) en wateroverlast.

Ook in augustus blijven we te maken houden met soms forse temperatuurveranderingen. Circa 500-700 kilometer ten zuiden van ons ligt tropische hitte klaar om ons land aan te doen, maar dan moet de wind natuurlijk wel even uit het zuiden waaien. Momenteel worden vooral oostelijke winden verwacht en daardoor is het niet meteen realistisch dat we opnieuw met die Franse hitte te maken krijgen. Toch lijkt met name half augustus (grofweg tussen 13 en 17 aug) wel een tijdelijke hitte-opstoot tot de mogelijkheden te behoren. Een klein lagedrukgebied kan zich dan vormen bij de Golf van Biskaje, iets wat we half juli ook zagen gebeuren. Of die potentiële warmte dan wél eindigt met onweer is voorlopig afwachten.

Wat deze zomer vooral opvalt, en daar zijn de hierboven genoemde temperatuurveranderingen een belangrijke oorzaak van, is het ontbreken van een hittegolf. En misschien komt dat voor veel mensen wel als een verrassing. Er is zeker in het zuiden en oosten van Nederland al ruimschoots genoeg warmte geweest voor een hittegolf. Noord-Limburg komt deze week zelfs al in de dubbele cijfers terecht wat het aantal tropische dagen (>30 graden) betreft. Nu hebben we voor een hittegolf een serie van ten minste vijf zomerse dagen (>25 graden) nodig, waarvan er zeker drie tropisch zijn.

Het toeval wil dat we tot op heden al driemaal (!) één dag tekort zijn gekomen om aan die definitie te voldoen. Elke keer ontbreekt er een zomerse of tropische dag; de kans is levensgroot dat het ook deze week weer op dat 'net-niet scenario' uitdraait. Of augustus nog wel een hittegolf binnensleept gaan we natuurlijk nauwlettend volgen!

Foto omslag: droogte in Nederland (Rob Beckers)