De komende periode hebben we te maken met een krachtig hogedrukgebied boven ons hoofd. En dat is niet voor het eerst: de zomer van 2022 kenmerkt zich door het snel opeenvolgen van hogedrukgebieden tussen de Azoren en West-Europa met regionaal zeer weinig neerslag. Tot en met 15 augustus verandert er vrijwel niets aan die verdeling. Het enige verschil is dat we geleidelijk in steeds warmere lucht terecht komen, wat hoogstwaarschijnlijk gaat resulteren in de eerste hittegolf van dit jaar. Op regionaal niveau hebben we al enkele kansen op een hittegolf ternauwernood gemist (meestal op een dag of enkele tienden van een graad), maar nu lijkt het dan toch echt te gaan gebeuren.

Niet alleen Nederland, maar een groot deel van West-Europa bevindt zich deze week in dezelfde warme luchtsoort. Dat is fraai zichtbaar op de weerkaart hieronder met de verwachte temperatuurafwijking t/m 15 augustus. Kouder dan gemiddeld is het voorlopig in delen van Italië (weliswaar tijdelijk) en het oosten van Europa. Daar vallen ook meer buien.

De hittegolf lijkt ditmaal geen heel langdurig exemplaar te worden, zoals bijvoorbeeld in augustus 2020 nog het geval was. De afgelopen dagen verschijnt er op de lange termijn (grofweg vanaf 15/16 augustus) af en toe een omslag naar wisselvallig weer in de weerkaarten. En vanochtend werd die indicatie overtuigend bevestigd.

Die potentiële weersverandering heeft alles te maken met een lagedrukgebied dat zich komend weekend al in de buurt van IJsland vormt. Dit systeem zakt vervolgens zuidoostwaarts af richting de Britse Eilanden en zorgt bij ons vanaf de nieuwe week voor een toenemende buienkans. Doordat de bovenlucht een stuk kouder wordt en het zeewater juist heel warm is (we komen dan tenslotte net uit een hittegolf), kan dat met name langs de kust wellicht tot zware buien leiden.

. 

De kaarten hierboven tonen een duidelijk beeld van het lagedrukgebied in de derde week van augustus. Uiteindelijk breidt dit systeem zich zuidwaarts over Europa uit, mogelijk zelfs tot aan de Middellandse Zee. In dat scenario zal ook daar de kans op stevige regen- en onweersbuien toenemen, al geldt dat dan wel vooral voor de kustgebieden. Het gortdroge binnenland zal ook ongetwijfeld enkele buien te verwerken krijgen, maar veel te weinig om de droogte te temperen. We zien de groene kleuren op de neerslagkaart dan ook vooral boven zee (en rondom de Alpen - extra opstuwing door bergen) liggen.

In geval van kustconvergentie kunnen ook langs onze Noordzeekust flinke buien ontstaan, die lokaal voor veel neerslag zorgen. Natuurlijk is het nu nog veel te vroeg om in detail te treden, maar de ervaring leert dat in een dergelijke situatie lokaal makkelijk (veel) meer dan 50 millimeter neerslag kan vallen. Omdat er grote temperatuurverschillen ontstaan tussen het zeewater en de bovenlucht kan daarbij dan soms ook fel onweer voorkomen. Dit zou natuurlijk zeer welkom zijn met het oog op de huidige droogte, maar de droogte zal er zeker niet sterk door verminderen. Het blijven buien die plaatselijk van aard zijn, waarbij het water op een harde uitgedroogde grond in korte tijd valt en daarna grotendeels wegstroomt. Juist dan neemt het risico op wateroverlast toe, iets wat we tweede helft augustus 2020 (na die hittegolf) ook met regelmaat zagen.

Er staat dus mogelijk een wisselvallig tijdvak op het programma, maar of dat in heel Nederland regen van betekenis geeft valt nog te bezien. Richting eind augustus lijkt zich nabij ons land opnieuw een hogedrukgebied te vormen. Dan nemen de neerslagkansen geleidelijk weer af en krijgt de zon meer ruimte. Door de positie van het hogedrukgebied ligt een windrichting tussen noordwest en noordoost het meest voor de hand, wat zou duiden op gematigd warm zomerweer. Maar wel iets warmer dan gemiddeld. Dan spreken we voor de laatste decade van augustus over middagtemperaturen tussen 20 en 25 graden met in het binnenland soms nog iets hogere waarden. Serieuze hitte lijkt dan even niet meer aan de orde.

De kans is zeer groot dat augustus uiteindelijk als (zeer) warm de boeken ingaat, een beetje afhankelijk van de intensiteit van het wisselvallige tijdvak halverwege de maand. Het neerslagtekort zal aanvankelijk oplopen tot circa 270 millimeter gemiddeld over het land. Daarna lijkt dat in ieder geval voor een tijdje te stokken, al blijven de regionale verschillen natuurlijk wel groot. Met name in het zuidwesten en zuidoosten is eind van deze week al sprake van een neerslagtekort ver boven de 300 millimeter. En dat staat dan weer gelijk aan het niveau uit de zomer van o.a. 2018.

Foto omslag: lage waterstand aan de IJssel bij Deventer (bron Jan Simmers)