De afgelopen twee weken is het vaak prachtig weer geweest: de meeste regio's hebben al sinds 15 april geen regen meer gezien en daarbij doet de zon vaak goede zaken. Toch is het door een heersende noordelijke stroming vaak koud met vorst in de nacht en vroege ochtend. Daar lijkt voorlopig niet zoveel verandering in te komen, alleen neemt de invloed van storingen wél toe.

Morgen (28 april) is het nog één dagje prachtig voorjaarsweer! De zon schijnt flink en daarbij lopen de temperaturen aardig op: in delen van Brabant of Limburg is zelfs een enkele 20 graden mogelijk. Dat zou pas de tweede regionale warme dag van deze aprilmaand betekenen. In De Bilt gaat het daar sowieso niet meer van komen. Vanaf donderdag krijgen we voor het eerst sinds lange tijd weer met storingen te maken. De buienkans neemt toe, maar op donderdag zelf valt in een deel van ons land (waarschijnlijk het westen) mogelijk ook langdurige regen. Lokaal komt meer dan 10 millimeter neerslag omlaag. Dit is het begin van een wisselvallige periode.

De grootste verandering doet zich tijdens de komende 10-14 dagen hoog in de atmosfeer voor. Iets waar wij op de grond niet direct veel van zullen merken en zeker qua temperatuur niet. De straalstroom, een sterke wind op zo'n 10 kilometer hoogte, lag in april hoofdzakelijk over het Middellandse Zeegebied. Nabij de straalstroom bevindt zich doorgaans een brede zone met lagedrukgebieden. Ten zuiden daarvan zat de warme lucht "opgesloten" in Afrika, ten noorden hiervan had koude lucht uit het hoge noorden vaak vrij spel. Dat hebben we in Nederland ook volop ervaren. Rondom het grensvlak van deze luchtsoorten, nabij de straalstroom dus, verliep april erg wisselvallig. Zo hebben landen als Portugal, Spanje en ook Italië behoorlijk wat neerslag voor de kiezen gehad.

Toch gaat dit beeld spoedig veranderen! De straalstroom lijkt zich vanaf de maandwisseling langzaam in noordelijke richting te verplaatsen Europa in. Direct gevolg hiervan is dat warme lucht uit Noord-Afrika zich kan gaan opbouwen boven het zuiden van Europa. Aanvankelijk gebeurt dat boven Spanje en Portugal, maar begin mei ook in delen van Italië en mogelijk zelfs al Zuid-Frankrijk. In die gebieden worden zeker vanaf half mei dan ook temperaturen (ruim) boven de langjarig gemiddelde waarde berekend. Bij ons zit de straalstroom zelf een snelle opwarming waarschijnlijk nog even in de weg...

In de Benelux gaan we eerst een wisselvallige periode tegemoet. De straalstroom, met voltallige aanhang van lagedrukgebieden, moet namelijk eerst "passeren" alvorens de echt warme lucht uit het zuiden ons kan bereiken. Dit proces is waarschijnlijk niet binnen 1 of 2 dagen voltrokken. De kans is zelfs vrij groot dat we langere tijd met storingen te maken houden en dat gaat eigenlijk aanstaande donderdag al van start. Van west naar oost trekken gedurende één tot anderhalve week een aantal lagedrukgebieden over West-Europa, die in ieder geval de grootschalige koude lucht naar het noorden van Europa terugdrijven. Doordat het zeewater echter ook nog heel koud is (actueel 7-8 graden) en de wind vaak vanaf zee waait, zullen de temperaturen aan de grond voorlopig zeer gematigd zijn vanaf donderdag.

Op de kaart hierboven zien we de verwachte neerslagafwijking t/m 10 mei. Een groot deel van West-Europa ligt in het groene gebied, wat duidt op méér neerslag dan normaal in deze tijd. Dit wordt veroorzaakt door de straalstroom die zich dus over Europa aan het verplaatsen is. Details zullen uiteraard bepalen waar de meeste neerslag valt, maar in de lente is het niet ongebruikelijk dat boven het sneller opwarmende land zwaardere buien kunnen ontstaan dan boven de koude zee. Op grote neerslaggebieden heeft dit veel minder invloed. Voorlopig afwachten!

Boven Zuid-Europa zien we tegelijkertijd een steeds groter gebied ontstaan met veel droger weer dan gemiddeld. Dit duidt op de ontwikkeling van een hogedrukgebied mét de opbouw van warmte. De kans is aanwezig dat dit hogedrukgebied zich halverwege mei zich langzaam verder Europa in verplaatst. In dat geval kan de wind bij ons meer naar het zuidwesten draaien met de aanvoer van steeds warmere lucht. Met de straalstroom en dus storingen in de buurt, kan dit voor meer convectie gaan zorgen. Convectie is het ontstaan van (in dit geval zomers aandoende) buien met daarbij mogelijk ook onweer. Allesbepalend voor de temperaturen in die periode wordt de exacte windrichting. Met wind vanaf zee plukken we ook dan nog altijd de vruchten van een zeer koude aprilmaand, want het zeewater blijft zeker tot juni nog wel op "achterstand" staan qua opwarming. Dan kan het ook later in mei zomaar een aantal graden kouder blijven met een zuidwestelijke of westelijke wind.... en al helemaal in de kustgebieden.

Wat opvalt is dat de temperatuurkaarten voor de gehele periode dit beeld prima oppikken! In elke weekgemiddelde temperatuur zien we een afwijking naar beneden boven o.a. de Noordzee, uiteraard veroorzaakt door het koude zeewater. Zolang de wind aflandig is (dus oost of zuid) zullen we daar weinig hinder van ondervinden, maar met het oog op de wisselvalligheid zal de wind toch vaker een westelijke richting aannemen. Dat maakt de temperatuurverwachting in z'n geheel onzeker. Want indien de windrichting toch wat verder naar het zuiden zou krimpen en vanuit Frankrijk waait, zijn ook zomaar ineens een paar zomers warme dagen mogelijk!

   

Met de huidige prognose voor de maand mei, eindigt de lente van 2021 vrijwel zeker te koud. Dat komt uiteraard op conto van april; een maand die naar alle waarschijnlijkheid tussen de 3 en 3,5 graden onder normaal gaat eindigen. Dan zou mei diezelfde afwijking omhoog moeten presteren om dit voorjaar alsnog op "gemiddeld" te krijgen. Aangezien de eerste week van mei echte warmte al uitblijft, is dat scenario niet realistisch.

Al met al is het absoluut een ander jaar dan de afgelopen 4-5 jaren in deze periode. Toen bleef winterweer in de eerste plaats al uit en hadden we in deze tijd van het jaar vaak te maken met een warme oostelijke of zuidelijke stroming. Bovendien was het in enkele jaren al zeer droog rondom de tijd waarin we nu zitten, waarbij 2020 natuurlijk de kroon spant. Daar is tot nu toe nog geen sprake van en met de verwachte regen voor de komende periode, zal het neerslagtekort eerder weer wat teruglopen dan verder stijgen.

Na enkele lenteachtige middagen, zijn we dus voorlopig nog niet van het koude voorjaarsweer af. De frisse lucht hangt vanaf volgende week niet direct meer samen met een noordelijke stroming, maar wel met lagedrukgebieden die de wind meestal vanaf de koude Noordzee laten waaien. Medio mei lijken veranderingen in de atmosfeer door te zetten, waardoor we richting het einde van de maand mogelijk kunnen uitkijken naar de eerste écht warme periode van dit jaar. Maar voorlopig is dat slechts een indicatie... we blijven het volgen!

.

Foto omslag: rolwolk boven Nijmegen, begin mei 2019 (Wouter van Bernebeek)