Toch zijn er in juli nog genoeg dingen waar te nemen met het blote oog, een verrekijker of een telescoop. Zaken die je doen verwonderen, zeker als je even de tijd neemt om jezelf te plaatsen in het onmetelijke universum waarin je leeft. 

De afgelopen weken was in de late avondschemering de heldere planeet Venus een echt baken aan de westelijke hemel. Ook de rode planeet Mars was waarneembaar in de avond. Beide planeten zullen nu snel aan de hemel verdwijnen omdat ze al onder de horizon zijn als het donker wordt.

Jupiter, de grootste planeet van ons zonnestelsel, is in het donkerste deel van de juli-nachten wel vaak te bewonderen aan de oostelijke hemel. Met een verrekijker of telescoop zijn de grootste manen van de reuzenplaneet ook te bewonderen. Dit zijn de Galileïsche manen. 

Jupiter is ook de planeet met de meeste manen in ons zonnestelsel. Rond Jupiter draaien minstens 90 objecten die als maan zijn erkend. De vier grootste manen van Jupiter worden de Galileïsche manen genoemd. Ze werden al in 1610 ontdekt door Galileo Galilei. Galilei bestudeerde de manen uitvoerig en concludeerde dat ze om de planeet Jupiter heen draaiden. Het was een belangrijke en controversiële ontdekking, want hieruit bleek dat de aarde niet het middelpunt was van het universum.

Na nogal wat gesteggel kregen de manen in 1614 hun definitieve naam. Van binnen naar buiten werden dat Io, Europa, Ganymedes en Callisto, genoemd naar vier geliefden van de Griekse oppergod Zeus (bij de Romeinen Jupiter). 

De Galileïsche manen zijn bijzonder. Io kent bijvoorbeeld veel vulkanisme en is het meest actieve vulkanische object in ons zonnestelsel. Europa zou zomaar een vorm van leven kunnen hebben. Er is een oceaan van zout water en naast een ijzeren kern ook een stenen korst. Ganymedes is de grootste maan in ons hele zonnestelsel en heeft zijn eigen magnetische veld en Callisto is het object in ons zonnestelsel met de meeste kraters. 

De manen zijn zo interessant dat ruimtevaart organisaties zoals NASA allerlei missies hebben bedacht richting de manen. Niet zo lang geleden is een belangrijke missie gestart. De Europese ruimtevaart organisatie ESA heeft het ruimtevaartuig JUICE gelanceerd om de grote manen te onderzoeken. 

Wist je dat de lente en zomer op het noordelijk halfrond bijna een week langer duren dan de zomer en lente op het zuidelijk halfrond? Maar ook dat de zomers op het zuidelijk halfrond gemiddeld genomen warmer zijn dan op het noordelijk halfrond. 

Dit heeft te maken met de baan van de aarde om de zon. Die is niet cirkelvormig maar heeft de vorm van een ellips (ei) waarbij de zon niet precies in het midden ligt. De aarde draait zo in het jaar een lange bocht en een korte bocht om de zon.  

Wanneer het zomer is op het noordelijk halfrond gaat de aarde door het aphelium. Dit is het punt waarop de aarde het verst van de zon staat. Dit jaar is dat op 6 juli. Er valt nu bijna 3,5 procent minder licht en warmte op de aarde. Ook beweegt de aarde net wat minder snel in de lange bocht, waardoor de astronomische lente en zomer samen ongeveer een week langer duren dan de astronomische herfst en winter periode.

Dan gaat de aarde door het perihelium. Dit is het punt dat de aarde het dichtst bij de zon staat. De baansnelheid van de aarde is door de grotere aantrekkingskracht van de zon nu hoger. De aarde gaat dus sneller door de korte bocht waardoor de seizoenen in deze periode samen net iets korter duren. Op het zuidelijk halfrond is dat logischerwijs precies andersom en duurt de herfst-winter periode langer dan de lente-zomer periode. Daar staat wel tegenover dat de zomer op het zuidelijk halfrond gemiddeld genomen warmer is.

Het verschil in afstand tussen de aarde en de zon in het perihelium en aphelium is zo’n 5 miljoen kilometer. De baansnelheid van de aarde in het aphelium is 29,3 km/sec. In het perhelium is dat 30,3 km/sec. Dat lijkt niet veel maar in een uur tijd is dat 4000 kilometer meer! Over 2 seizoenen levert dat een verschil op van zo’n 7 tot 8 dagen. 

In de oudheid heeft men sterren die in bepaalde patronen bij elkaar stonden een naam gegeven en zijn de bij ons bekende sterrenbeelden. Denk aan bijvoorbeeld de grote beer, orion, tweelingen of zwaan. Soms vormen een aantal sterren van verschillende sterrenbeelden ook een formatie. Dit noemen we geen sterrenbeeld maar een asterisme.

Een goed voorbeeld is de zomerdriehoek waar drie sterren van drie verschillende sterrenbeelden een driehoek vormen die met het blote oog duidelijk waarneembaar is. Maar we kennen ook nog Messierobjecten. 

Charles Messier was een Frans astronoom in de 18e eeuw die de hemel afspeurde naar kometen. Tijdens zijn zoektochten kwam hij met regelmaat nevels en sterrenhopen tegen die hij in kaart bracht en een nummer gaf. Dit zijn de messierobjecten. De eerste lijst bevatte 45 objecten, M1 tot M45. Later werd deze lijst verder uitgebreid tot 110. 

Verreweg de meeste messierobjecten zijn niet te zien met het blote oog. Met een goede verrekijken en een zeer donkere en heldere hemel zonder lichtvervuiling zijn meerdere objecten wel waarneembaar. Echt genieten wordt het met een sterrenkijker. 

Voor de maand juli lichten we twee objecten uit: M11 en M57.

M11 is een sterrenhoop die ook bekend staat onder de naam Wild Duck Cluster, omdat (met enige fantasie) het cluser lijkt op een groep vliegende eenden. M11 is te vinden in het sterrenbeeld Schild (Scutim) Het is een van de meest massieve open sterrenhopen die ontdekt is. 

M57 bevindt zich in het sterrenbeeld Lier (Lyra) en is een ringnevel. De ringnevel is bij een goede donkere hemel met een verrekijker te zien. Het is object lijkt dan een gewone ster. Met een goede telescoop is de ringvorm waar te nemen.