We naderen het zogenaamde 'zonnemaximum', de periode waarin zich de meeste zonnevlekken voordoen aan de oppervlakte van de zon in een cyclus van 12 jaar! Momenteel ligt een groepje met zulke vlekken richting de aarde te 'blazen' en dat gaan we merken... Tussen afgelopen woensdagochtend en donderdagmiddag zijn minstens tien (!) zonnevlammen richting de aarde afgevuurd, waaronder maar liefst vier stuks van een zware X-klasse (veelal X1 en X2 en daarnaast nog enkele M7 tot M9 flares). Vrijwel al deze uitbarstingen hebben een zonnestorm veroorzaakt wat tot noorderlicht kan leiden. Komend weekend neemt hierdoor de kans op forse geomagnetische stormen toe, waarvan een enkele potentieel zelfs wel 18-24 uur kan aanhouden. Deze stormen kunnen elkaar op hun weg naar de aarde namelijk inhalen en zodoende versterken of verbreden. Dit wordt ook wel een 'cannibal CME' genoemd. Hoe alles exact loopt zal echter tot het laatste moment onzeker blijven.

We hebben wel te maken met een nadeel. Het is zowat half mei en de nachten verlopen kort, regionaal zelfs al héél kort. In de noordelijke provincies duurt de astronomische duisternis (dus de periode tussen de astronomische schemeringen) nog amper 2,5 uur; in het zuiden bedraagt dat nog 3,5 uur. Het tijdvak waarin we mooi noorderlicht kunnen spotten en vastleggen is dus beperkt. Dit betekent dat de timing van het arriveren van een zonnevlam cruciaal wordt.

Dan meer over die verwachte timing. Richt je sowieso op de volgende nachten: van vrijdag op zaterdag, van zaterdag op zondag en mogelijk ook nog in de nacht van zondag naar maandag. Er lijken twee of drie afzonderlijke zonnevlammen (al dan niet samengesmolten) onderweg naar de aarde, waarvan de eerste waarschijnlijk tussen vrijdagavond 20.00 uur en zaterdagnacht 05.00 uur arriveert. Het gemiddelde van de berekeningen komt dan logischerwijs vrijdagavond ergens rond middernacht uit: dat zien we ook mooi terug in de grafiek hieronder. Het gaat om een breed tijdvak, maar veel nauwkeuriger kunnen dit soort zaken niet berekend worden. Bij voorgaande uitbarstingen in maart zagen we ook dat het spul aanzienlijk sneller was dan berekend (toen bedroeg de snelheid ca 1900 km/s). Momenteel schommelt de snelheid vermoedelijk tussen 1100 en 1300 km/s, dus dan zou je een tijdspanne van ongeveer 60 uur moeten aanhouden om de afstand zon > aarde te overbruggen. In dat geval zou de voorste zonnevlam ergens begin vrijdagavond aankomen. Daar komt bij dat je ná impact nog wel een uurtje of twee moet rekenen tot er überhaupt dingen zichtbaar kunnen worden.

Rondom de nacht van zaterdag naar zondag staan nog één of twee krachtige uitbarstingen op de planning. Het betreft hier ten minste nog één X-klasse zonnevlam, zie onderstaande plaatjes. Je ziet hier een zogenaamde 'full halo'. Het beeld dat je ziet is recht op de zon gericht: wanneer de zonnewind als het ware alle kanten van de cirkel vandaan beweegt, komt het dus precies op ons af. De aarde gaat ook die periode dus zeker door iets geraakt worden. Nogmaals echter: als deze zonnevlammen pas omstreeks 04.00 uur arriveren zijn ze dus te laat om in Nederland waar te nemen! Het begint al even na drieën te schemeren en dan is het snel einde verhaal voor het waarnemen van noorderlicht. De exacte timing wordt echt pas op het laatste moment duidelijk. Doordat het hele aardmagnetisch veld de uren daarna nog fors verstoord is, zouden we zelfs in de nacht naar maandag nog het één en ander kunnen spotten. Maar de komende twee nachten lijken aanvankelijk de grootste kanshebbers.

Het weer lijkt op veel plaatsen in elk geval vrij gunstig! Enige addertje onder het gras is het voorkomen van lage bewolking of mist in de kustgebieden vanaf zee, maar dat is een onzekere factor en bovendien vrij plaatselijk van aard. In de nacht naar zaterdag maakt het noorden van Nederland daar de meeste kans op. Vanaf zaterdag overdag lijkt een oostenwind de meeste laaghangende bewolking richting Engeland te verplaatsen. Verder trekken wat wolkensluiers op grote hoogte over ons land. Weermodellen en weerpluimen slaan hier nogal fors op aan: een paar dunne sluiers zijn al genoeg om de bedekkingsgraad in een weermodel naar 90-100% te trekken, maar in de praktijk valt dit doorgaans best mee. 

Pas vanaf zondagavond wordt de frontale bewolking vanuit het zuidwesten echt dikker en dan neemt ook de kans op een enkele bui toe. Tot die tijd zijn de omstandigheden echter redelijk gunstig voor het waarnemen van mogelijk noorderlicht. Op die paar velden met lage bewolking na dan. Maar ook dat wordt redelijk last-minute werk om te berekenen en verwachten...

Bekijk onderstaande video voor uitleg hoe noorderlicht ontstaat:

Omslagfoto credits: Wesley Hogervorst (mei 2024)