Vrijdagmiddag neemt de kans op nieuwe regen- en onweersbuien toe. Dit keer trekken de buien niet vanuit Frankrijk en België ons land binnen, maar ontstaan juist boven ons land. Omdat de atmosfeer zeer onstabiel van opbouw is, zal dit zeer snel gaan. De verwachting is dat in de middag de eerste buien boven het zuiden, midden en westen van ons land ontstaan. Deze buien trekken richting het oosten en noordoosten en winnen steeds verder in kracht.

Deze buien kunnen in hoog tempo zeer zwaar worden. Lokaal moeten we dan denken aan veel regen in korte tijd, zware tot zeer zware windstoten tot circa 100 km/uur, flink wat bliksemontladingen en zeer plaatselijk is zelfs forse hagel niet uitgesloten. De kans dat zo’n extreme bui precies over jou trekt, is gelukkig niet groot. Het is wel verstandig om 's middags de weersituatie goed in de gaten te houden via de actuele radar of weerapps.

De meest felle buien vallen vrijdag in de tweede helft van de middag en in de vroege avond. In de loop van de avond neemt het aantal buien geleidelijk af, ook worden de buien steeds minder krachtig. Helemaal droog wordt het niet, want vanuit Frankrijk en België en vanaf de Noordzee kunnen nog enkele (uitdovende) onweersbuien het zuiden en westen van ons land binnentrekken.

De lucht waarin ons land vrijdag zit is van oorsprong zeer warm en vochtig in de lagere luchtlagen, waardoor het flink broeierig is. Op grotere hoogte dringt steeds koelere lucht binnen. De atmosfeer wordt daardoor extreem onstabiel, maar een dunne stabiele luchtlaag boven de warme vochtige lucht houdt alles nog in toom. 

Situaties waarin de atmosfeer op deze manier zeer onstabiel wordt, zie je wel vaker in een Nederlandse zomer. Wat veel minder vaak gebeurt, maar vandaag juist wel, is dat op grote hoogte een krachtige wind opsteekt, terwijl de wind bij ons op de grond veel zwakker is en uit een andere richting waait; een fenomeen dat we in de meteorologie ‘windschering’ noemen. 

De combinatie van extreme onstabiliteit en sterke windschering maakt het geheel een zeer explosieve cocktail. Wanneer dus daadwerkelijk buien weten te ontstaan, moeten we direct rekening houden met écht zware exemplaren.

Vlak boven de warme vochtige lucht zit dus een stabiele luchtlaag die ervoor zorgt dat de warme vochtige lucht niet uit zichzelf kan stijgen richting de koele lucht erboven. Die stabiele laag fungeert als een spreekwoordelijke ‘deksel op de pan’.

Pas wanneer de spreekwoordelijke deksel van de pan gaat, kunnen flinke regen- en onweersbuien ontstaan. Dit gebeurt wanneer de temperatuur op de grond hoog genoeg wordt, of wanneer een front of andere storing de warme vochtige lucht er geforceerd doorheen drukt.

In de loop van de dag trekt een lagedrukgebied van zuid naar noord over ons land. Een zwak frontje dat bij het lagedrukgebied hoort, is waarschijnlijk voldoende om diverse zware regen- en onweersbuien te laten ontstaan boven het zuiden of midden van het land.

De combinatie van extreme onstabiliteit en sterke windschering is in ons land een bijzondere. Wanneer alle meteorologische puzzelstukjes op de juiste plek vallen, moeten we ineens rekening houden met het zwaarste soort onweersbui: de supercell. Lang niet alle buien die ontstaan, zullen uitgroeien tot een supercell, maar een enkel exemplaar kan het zeker worden.

Een supercell is vaak verantwoordelijk voor extreme regenval, zeer zware windstoten en ook zeer grote hagelstenen. Denk daarbij aan de supercell in het zuidoosten van Brabant op 23 juni 2016. Héél soms weet een supercell ook een tornado voort te brengen.

Meer info over een supercell? Lees: Wat is een supercell?

Een supercell ontstaat alleen in specifieke omstandigheden: veel onstabiliteit en aanwezigheid van sterke windschering. Aan beide voorwaarden wordt morgenmiddag voldaan, wat betekent dat we zo’n extreem verschijnsel niet uit kunnen sluiten. In vergelijkbare situaties in het verleden zijn zelfs (zwakke) tornado’s in ons land waargenomen.

Voorwaarde is wel dat een ontstane bui geïsoleerd blijft. Mochten buien vanmiddag sneller samenklonteren, dan is er kans op een zware buienlijn. Ook dan moeten we rekening houden met extreem weer: veel regen, forse hagel en op meerdere plaatsen (zeer) zware windstoten.

Al met al is de weersituatie voor de nacht naar vrijdag, maar in het speciaal voor vrijdag (na)middag en -avond extreem explosief te noemen. In dit soort situaties is het belangrijk om de weersverwachting goed in de gaten te houden. Situaties waarin kans is op zwaar onweer zijn altijd grillig en kunnen in korte tijd snel veranderen.