Meteorologische seizoenen beginnen dankzij een simpele afspraak altijd op dezelfde datum. De start van astronomische seizoenen wordt bepaald op basis van de stand van de aarde ten opzichte van de zon. Omdat die nooit ieder jaar op hetzelfde moment gelijk is, betekent dit dat een seizoen altijd op een ander moment begint. 

Als je van een afstand naar de aarde en de zon kijkt dan zie je dat de positie van de zon wijzigt ten opzichte van de aarde gedurende een jaar. De aarde draait in een jaar tijd om de zon, en op hetzelfde moment draait de aarde (in 24 uur) om haar eigen as. Die rotatie-as staat niet rechtop maar is enigszins gekanteld. Juist door die gekantelde as hebben we op aarde te maken met seizoenen. In de zomer vangt het noordelijk halfrond veel meer zonlicht op dan in de winter. Het noordelijk halfrond staat in de zomer namelijk naar de zon toegekeerd (links op de afbeelding). Voor het zuidelijk halfrond geldt precies het tegenovergestelde, dit halfrond staat juist van de zon afgekeerd. Met andere woorden, als hier de zomer start, dan begint op het zuidelijk halfrond de winter.

Door de draaiing van de aarde om de zon staat de zon twee keer per jaar loodrecht boven de evenaar. Dat is het moment van een seizoenswissel. Wanneer de zon verder naar het zuiden beweegt wordt het in Nederland herfst, wanneer de zon verder naar het noorden beweegt wordt het juist lente. Dat de zon de evenaar kruist gebeurt meestal op 22 september en 20 maart. Het zijn ook de dagen dat in heel de wereld de periode dat de zon onder de horizon staat, even lang is als de periode dat de zon boven de horizon staat. We zeggen ook wel dag en nacht duren even lang.

Er vanuit gaan dat de zon de evenaar heeft gepasseerd en naar het zuiden beweegt, betekent voor het noordelijk halfrond dat de dagen steeds korter duren. Uiteindelijk komt de zon loodrecht boven de Steenbokskeerkring te staan. Dit is een denkbeeldige lijn die over de 23e breedtegraad loopt op het zuidelijk halfrond. Het is het meest zuidelijke punt waarboven de zon kan komen te staan. de zon bereikt deze keerkring rond 21 december, bij ons de start van de winter en tevens de kortste dag, anders gezegd de periode dat de zon onder de horizon duurt deze dag het langst.

Vanaf dit moment gaat de zon weer 'noordelijk' bewegen ten op zichte van de aarde. De dagen worden weer 'langer' en rond 20 maart wordt de evenaar weer bereikt. De noordelijke koers gaat door en rond 21 juni wordt de noordelijke keerkring bereikt op zo'n 23 graden noorderbreedte. Dit is de Kreeftskeerkring. Als de zon hier loodrecht boven staat begint de zomer en is het de langste dag van het jaar. Vanaf nu gaat de zon weer zuidelijk bewegen ten opzichte van de aarde.

Doordat de stand van de aarde ten opzichte van de zon feitelijk steeds anders is, is de opwarming van de aarde ook ongelijk. In de winter vangt het noordelijk halfrond veel minder zon en dus minder warmte op dan het zuidelijk halfrond. In in de zomer is dat precies andersom. Door die variatie van zonlicht en alles wat daarbij hoort hebben we te maken met seizoenen. Zou de aarde om een loodrechte as draaien om de zon dan hadden we die variatie niet gehad.

De meteorologische seizoenen wisselen op  de eerste van de maand. Elk seizoen duurt precies drie maanden. Op die manier zijn seizoenen makkelijker te vergelijken en kan er ook met de data makkelijker gerekend worden. Ideaal voor bijvoorbeeld klimatologen. De meteorologische herfst begint op 1 september, de winter op 1 december en de lente op 1 maart. De meteorologische zomer begint op 1 juni.

Foto boven artikel: Ton de Brabander