Pinkstermaandag, 9 juni 2014, gingen we weerkundig en maatschappelijk door het oog van de naald. Het was Pinksteren, voor veel mensen natuurlijk een lang vrij weekend. In 2014 was het een Pinksterweekend met zeer hoge temperaturen. Zowel eerste als tweede pinksterdag verliepen tropisch warm. De zaterdag voorafgaand aan de pinksterdagen was ook al zomers.

De lucht waarin we destijds zaten, was niet alleen warm. De dagen verliepen benauwd, vooral tweede pinksterdag was het buiten voor de meesten gewoon niet aangenaam. Benauwd weer met hoge temperaturen resulteert in ons land vaak in onweer. Zo ook dat weekend.

Tijdens het pinksterweekend van 2014 kregen we met een drietal series zware onweersbuien te maken. Een eerste serie, op 7 juni 2014, was vooral in België heftig. In de late middag en vroege avond ontstond langs een zeewindfront een tweetal zeer zware buien van het type supercell. Eén van deze buien zorgde ervoor dat een oefenduel van het Belgisch nationaal elftal werd stilgelegd. De reden: enorme hagelstenen zo groot als golfballen stuiterden over het voetbalveld.

Meer weten over de supercell? Lees: Wat is een supercell?

De zware buien hielden het vol tot ongeveer de Nederlandse grens. Tijdens deze explosieve situatie had ons land de dans ontsprongen. Maar met het ontstaan van deze zware buien was de warme en zeer onstabiele lucht nog zeker niet verdreven.

Na de zware onweersbuien boven België kwam ons land op 8 juni, dus een dag later, op de grens tussen koel en heet weer te liggen. Er was meer bewolking, maar wederom een risico op pittige onweersbuien vanuit het zuiden. Die dag zou de hete lucht vanuit het zuidoosten weer terrein winnen, ook dat ging niet zonder slag of stoot.

Een pittige onweersbui trok die late ochtend vlak langs de Nederlandse grens noordwaarts. Maar het was niet de enige bui van die dag. Een storing op grotere hoogte trok in de avonduren en gedurende de nacht naar 9 juni over de Benelux. De atmosfeer was niet alleen ontzettend onstabiel, maar ook nog eens geschikt voor het opnieuw laten ontstaan van supercells. Wederom zijn meerdere plaatsen getroffen door hevig weer: zeer zware windstoten en net als op 7 juni ook grote hagelstenen.

Niet alleen België en Duitsland, maar ook Nederland kreeg met deze buien te maken. De zwaarste exemplaren trokken bij ons over het zuiden van het land, in België waren het vooral de regio Antwerpen en de Ardennen die het zwaar te verduren kregen. Tegelijkertijd was nabij Bordeaux een ander onweercomplex ontstaan, wat ongeveer 12 uur later voor Nederland 'de grote redding' is gebleken.

Toen kwam 9 juni 2014. Voor meteorologen én weerliefhebbers een spannende, heel spannende dag. Deze dag was de atmosfeer boven ons land extreem onstabiel. De lucht was zeer warm en vochtig, dus aan brandstof was voor buien geen gebrek. Ook kwam de wind nabij de grond uit het zuidoosten terwijl op grotere hoogte een bulderende zuidwester stond. Dit soort omstandigheden zien we regelmatig in het voorjaar in Amerika, voor Nederland is dit dus bijzonder. De kogel zat in het geweer, alleen de trekker moest nog worden overgehaald. Die trekker stond voor de namiddag op het programma, maar voor ons land kwam 'redding'

Ik schreef er net al kort over: het onweercomplex nabij Bordeaux. Zoals vaker in ons land, kwam ook deze dag vrij vroeg op de dag pal over ons land. Dit onweercomplex, weliswaar in afgebluste vorm, zorgde alsnog voor zware windstoten en her en der ook wat schade. Door deze vrij vroege onweersbui was de atmosfeer boven ons land enigszins verstoord, waardoor de perfecte omstandigheden voor zeer zware buien later op de dag toch minder perfect waren. De potentie was wel duidelijk, want net over de grens ontstond een bui met een wel heel karakteristieke supercellvorm.

Een buiencomplex trok in de loop van de dag vanuit Noord-Frankrijk noordwaarts richting de Benelux. Door de verstoorde atmosfeer boven het westen van België en het westen van Nederland bleef de intensiteit daar beperkt tot wat regen, soms ook een klap onweer.

Het echte geweld was weggelegd voor het zuidoosten van de Benelux en het westen van Duitsland. Een supercell boven het noordoosten van Frankrijk werd opgenomen in een groter buiencomplex. Uiteindelijk ontstond boven het oosten van België een klein buienlijntje die nabij het Drielandenpunt wist uit te groeien tot een "bow echo". Dit is een sterk gebogen buienlijn die kort gezegd de wind op grotere hoogte naar het aardoppervlak weet te buigen. Dit levert op grote schaal zeer zware windstoten en heel veel schade op.

Het zwaarste stuk van deze bui ging slechts op enkele kilometers langs het festivalterrein van Pinkpop, waar tienduizenden bezoekers waren. In het westen van Duitsland zorgde de zeer zware bui wél voor veel schade, helaas ook tientallen gewonden en meerdere doden. Op meerdere plaatsen zijn windstoten gemeten tot ver boven 130 km/uur. Vooral in de stad Düsseldorf was de schade enorm.

Achteraf is het natuurlijk makkelijk praten, maar het had allemaal nog veel erger af kunnen lopen. De buien waren boven het westen van Duitsland al zeer zwaar, maar boven Nederland was de atmosfeer zonder verstoringen van oude onweerscomplexen nog veel gevaarlijker.

We zullen, gelukkig, nooit te weten komen wat die dag boven ons land gebeurd zou zijn als we rond het middaguur niet te maken hadden gehad met het afgezwakte onweerscomplex uit Frankrijk. Het is realistisch om aan te nemen dat die dag boven ons land extremere verschijnselen mogelijk waren dan 's avonds in West-Duitsland het geval was. We zijn dus echt door het oog van de naald gegaan.

Omslagfoto: Wilfred Janssen, eigen archief.