De droogte is vooral in de laatste weken sterk toegenomen en inmiddels is het droogteverdeelplan van kracht. Om de droogte te beschrijven wordt gebruik gemaakt van het potentieel neerslagtekort (zie verderop). Daaruit blijkt dat 2022 halverwege juli bij de 5 procent droogste jaren hoort, maar nog wel minder droog is dan 2018 en het recordjaar 1976.

Hoewel de meeste vakantievierders genieten van de warme en droge zomer, is de droogte wel een groot probleem. Intussen hebben we de afgelopen vijf jaar vier zeer droge zomers gehad. Dit heeft geleid tot een droogte-stapeleffect. Hoewel een neerslagtekort in het winterhalfjaar in de neerslagmeters meestal wel wordt weggepoetst, is dat voor de bodemgesteldheid heel anders. 

Met name de diepere bodemlagen hebben veel meer tijd nodig om te herstellen van een langere droge periode. Die tijd is er vaak niet als er opnieuw een droog voorjaar volgt met daarna ook nog een droge zomer. Effecten van droogte zullen dan veel sneller optreden en dat is vooral in de natuur goed te merken.

Uit onderzoek is gebleken dat opeenvolgende droge zomers niet in relatie met elkaar staan als het om meteorologie gaat. Er is geen bewijs dat een droge zomer de basis legt voor een droge zomer het jaar erop.

Op basis van de huidige klimaatverandering en de verschillende klimaatscenario’s die berekend zijn, is er een aanzienlijke kans dat onze zomers in de nabije toekomst steeds vaker droger en warmer gaan verlopen. In het klimaatsignaal uit 2021 van het KNMI werd dat opnieuw bevestigd. Dit betekent minder neerslag, meer verdamping en dus droogte. In basis meer droge en warme zomers betekent ook een grotere kans op opeenvolgende droge en warme zomers waardoor de bodemdroogte zal verscherpen en onze flora en fauna steeds meer onder druk komt te staan.

Het  nog op korte termijn tegenhouden van de klimaatverandering zal niet lukken, daarvoor zijn we veel te laat in actie gekomen. We moeten ons daarom voorbereiden op warmer en droger weer in de zomer en de daarbij behorende droogte. Een belangrijk aspect waar de komende jaren hard aan gewerkt moet worden is het sparen van het water in het winterhalfjaar, dat dan meestal overvloedig voorhanden is. Als we efficiënte manieren vinden om het water op te slaan kunnen we dat goed gebruiken tijdens lange droge periodes. Aan dit soort oplossingen wordt gewerkt, maar deze zomer laat weer zien dat alles wel een tandje sneller mag.

De laatste verwachting voor de komende twee weken laat geen neerslag van betekenis zien. De week van 7 tot 14 augustus gaat kurkdroog verlopen waarbij de kans op neerslag nihil is. De week daarop zien we de neerslagkansen iets toenemen maar als er iets gaat vallen dan zijn dat zeer geringe hoeveelheden en de spreekwoordelijke druppels op de hete plaat.

Hierboven: Neerslag in regio midden voor de komende 15 dagen.Voorlopig kurkdroog met later een kleine kans op neerslag. Zowel het Europees model (hierboven) als het Amerikaans model laten hetzelfde beeld zien.

In de meest recente uitvoer voor de langere termijn van Europees centrum zien we die droogte ook heel duidelijk terug tot en met 22 augustus. In de periode daarna wordt geen afwijking van betekenis gezien ten opzichte van het klimatologisch gemiddelde voor die periode. Ook dan komt er nog geen einde aan de droogte. Er zijn wel wat voorzichtige signalen voor een overgang naar een meer westelijk circulatie met daarmee kans op ietsmeer wisselvalligheid. Het is slechts een kleine kans. De kans dat het droog en warm blijft is groter.

Met het potentieel neerslagtekort wordt het verschil uitgedrukt tussen de neerslag die er valt en de hoeveelheid vocht die er verdampt. Als we een droge dag hebben dan verdampt alleen vocht en is er die dag dus een neerslagtekort. Op natte dagen is het vaak zo dat er meer neerslag valt dan dat er vocht verdampt en is er op die dag een neerslagoverschot. Bij deze berekening wordt er vanuit gegaan dat de grond niet is uitgedroogd vandaar dat we spreken over potentieel. 

Het KNMI houdt de cijfers van het potentieel neerslagoverschot bij. Dit wordt gedaan gedurende het zomerhalfjaar (1 april – 30 september). In de  herfst en winter is er nauwelijks sprake van verdamping.

Een andere index die ook wordt gebruikt is de SPI. Deze index is het hele jaar bruikbaar en vergelijkt de actueel gevallen neerslag ten op zichte van wat er volgens de klimatologie aan neerslag mag worden verwacht voor een bepaalde periode

Een variant op de SPI is de SPEI. Nu vergelijkt men de hoeveelheid regen die is gevallen en verdampt tegenover de hoeveelheid neerslag en verdamping die volgens de klimatologie had moeten vallen voor een bepaalde periode.

Foto omslag: Bob Nowosielski

Voor dit artikel is informatie gebruikt van de KNMI klimaatdesk.