Een bijdrage van Yannick Damen.

Thumbnail: Willy Steenkamp.

Ondanks een droge maart en vrij droge februari begint het nieuwe groeiseizoen met een neerslagoverschot. Dat komt door een natte december en januari. Op veel plaatsen zijn de grondwaterstanden inmiddels normaal voor de tijd van het jaar en is voldoende water beschikbaar. Voorlopig blijft de situatie gunstig, want komende week is het naar verwachting koud en wisselvallig.

Tot vandaag bedroeg het neerslagoverschot sinds 1 april 2020 ongeveer 56 millimeter. Dat is minder dan het overschot van 1 april 2019 tot en met 31 maart 2020. Toen was namelijk sprake van een neerslagoverschot van 175 millimeter. Normaal bedraagt het neerslagoverschot eind maart ongeveer 200 millimeter. Dit overtollige water stroomt via de rivieren weg naar zee en een deel vult het grondwater in de bodem aan.

Een neerslagtekort of neerslagoverschot is een belangrijke maat voor de hoeveelheid droogte op korte termijn en is vooral van belang voor ondiep wortelende planten, zoals de meeste landbouwgewassen. Wanneer het lange tijd droog, zonnig en warm is, kan het neerslagtekort flink oplopen. In 2018, 2019 en 2020 gebeurde dat maar liefst drie jaar op rij! 

De zomer van 2018 was wat neerslagtekort betreft een van de droogste ooit gemeten en moest alleen de kurkdroge zomer van 1976 voor zich dulden. In 2019 was regionaal sprake van ernstige droogte, vooral in de Achterhoek en in Limburg. 2020 kende een extreem drogelente, waardoor het neerslagtekort eind mei de hoogste ooit gemeten was voor die tijd van het jaar. In de zomer werd het vervolgens natter en namen de droogteproblemen af.

In een groot deel van het land is het grondwaterpeil inmiddels normaal of zelfs hoger dan normaal. Dat komt door natte maanden in de herfst en winter, maar ook doordat de waterschappen goed water hebben weten vast te houden. Lokaal, vooral in hoger gelegen gebieden zoals de Peelhorst en het oosten van de Achterhoek, is de grondwaterstand nog wel onvoldoende. Dat is het gevolg van drie droge jaren op rij en omdat het water in deze gebieden van nature wegstroomt vanwege de hoge ligging.

Voorlopig is in het grootste deel van het land geen sprake van droogte. Wanneer het een aantal weken achter elkaar droog, zonnig en warm is, kan de droogte echter wel weer opspelen. De toplaag van de bodem droogt snel uit en na een paar weken daalt ook de grondwaterstand. Naar verwachting verloopt de lente droger dan normaal.

Elk jaar wordt het neerslagtekort bepaald van 1 april tot en met 31 maart. Dat betekent dat de teller van het tekort op 1 april jaarlijks terug naar nul gaat. Die datum is genomen, omdat op 1 april gemiddeld het nieuwe groeiseizoen begint. Dat is de periode waarin planten weer volop beginnen te groeien en water gebruiken.

Het neerslagtekort is het verschil tussen neerslag en verdamping. Als er meer water verdampt dan aan regen valt is sprake van een neerslagtekort. Bij een overschot is er meer neerslag gevallen dan verdampt.