. 

We konden toen echter nog niet weten wat ons in februari te wachten stond. Met recht een maand van uitersten! De start was vrij koud met enkele winterse buien, maar op de weerkaarten konden we toen al een ouderwetse winterval spotten die tijdens het weekend van 6/7 februari moest plaatsvinden. En zo geschiedde! In een groot deel van Nederland hield een heuse sneeuwjacht huis: in een brede strook vanaf de kop van Overijssel naar Limburg viel regionaal 20-30 centimeter sneeuw, elders veelal 5-15 centimeter. Door de krachtige oostenwind ontstonden vooral in de buitengebieden sneeuwduinen tot wel 2 meter hoog! Enkele dorpen in o.a. de Betuwe raakten van de buitenwereld afgesloten en moesten met bulldozers worden vrijgemaakt. Taferelen die we in Nederland niet vaak meemaken.

Ditmaal smolt de sneeuw niet weg. Er volgde een felle vorstperiode, die in ongeveer de helft van Nederland zelfs uitgroeide tot een heuse koudegolf. De Bilt kwam slechts 0,1 graad (je verzint het vooraf niet...) tekort om tot de definitie van een koudegolf te komen. Vanaf 10 februari kon op grote schaal geschaatst worden: eerst op kleinere meren en sloten, maar door de lage temperaturen en extreem droge luchtsoort betraden mensen al snel grote wateren als de Loosdrechtse Plaatsen, het Veluwemeer, etc. Door de stevige wind bleek het ijs lang niet overal betrouwbaar, maar als zo'n periode zich na vele zachte winters eindelijk weer eens voordoet grijpt men die kans natuurlijk met beide handen aan! Intussen vroor het IJsselmeer grotendeels dicht en konden schepen vaak alleen nog met ijsbrekers door de Waddenzee varen.

Aan het eind van de vorstperiode gaf het KNMI in de ochtend van 15 februari een code rood af voor regen op een bevroren ondergrond en gladheid op uitgebreide schaal. Vervolgens draaide de wind naar een zuidelijke richting en veranderde het buiten van winter in lente. Amper een week na de dooi-inval, haalden we in het zuiden van Nederland bijna 20 graden en konden we buiten zitten met de sneeuwresten nog in de velden. Een bijzondere gewaarwording!

Na een gemiddelde maand maart, waarin op de laatste dag overigens het all-time warmterecord voor maart gebroken werd (afgerond 26 graden in Limburg!), kon van oorsprong arctische lucht ons begin april opnieuw voor langere tijd bereiken. Tussen 5 en 12 april vielen er veelvuldig sneeuwbuien: in Brabant en Limburg kwam het in de ochtend van 7 april zelfs tot een vrij grootschalig sneeuwdek van 3-8 centimeter. Tijdens de nachten vroor het vaak en mede daardoor viel de ontluikende natuur grotendeels stil. Uiteindelijk kwam april uit op een gemiddelde temperatuur van slechts 6,7 graden, tegen 9,8 graden normaal. Het was zelfs de koudste aprilmaand sinds 1986.

Alsof dat nog niet genoeg was, verliep ook mei zeer koud. Waar de meivakantie bij veel mensen tegenwoordig bekend staat om het relatief warme en zonnige weertype, zullen velen het afgelopen jaar méér sneeuw en vorst hebben gezien dan bijvoorbeeld in de kerstvakantie. Op 7 mei kwam het in sommige delen van Brabant zelfs nog enige tijd tot een sneeuwlaagje van enkele centimeters. In deze tijd van leven kunnen we dat gerust heel bijzonder noemen; de laatste keer dat het überhaupt zo laat in het voorjaar nog ergens wit werd was ruim 80 jaar geleden. Op 9 mei kwam het desondanks tot een eerste zomerse dag in het zuiden van Nederland; De Bilt bleef de hele meimaand echter op 0 zomerse dagen steken. Normaal zijn dat er zeker 4.

Na het koude voorjaar was de "vrees" voor een koud vervolg in de zomer best groot. Het zeewater liep graden achter op het langjarig gemiddelde en hogedrukgebieden heersten nog steeds op de oceaan, waardoor bij ons vaak een noordelijke stroming in stand bleef...

Toch tapte juni ineens uit een heel ander vaatje! De wind draait naar het zuidwesten tot zuiden en bracht van tijd tot tijd ontzettend warme lucht naar onze omgeving. Uiteindelijk eindigde de maand zelfs als warmste juni ooit in Nederland gemeten met een gemiddelde temperatuur van 18,2 graden. Vooral tussen 16 en 20 juni was het uitzonderlijk warm: de hoogste temperatuur van de hele zomer werd zelfs gedurende deze periode gemeten (34,0 graden te Hupsel). Uiteindelijk kwam het op meerdere dagen tijdens dit tijdvak tot zware onweersbuien. Wateroverlast, grote hagelstenen of schade door windstoten waren in de Benelux bijna aan de orde van de dag. Op vrijdag 18 juni zorgde verschillende supercellen voor forse windschade in delen van Gelderland, Overijssel en Drenthe. Diezelfde onweersstoring had de nacht ervoor al lokaal voor flink wat overlast gezorgd in België.

Dé zomermaand van het jaar juli zal bij velen in de herinnering zijn blijven hangen door de enorme overstromingen in het zuiden van Nederland. Tussen 13 en 15 juli viel in delen van Limburg, de Ardennen en het westen van Duitsland tot wel drie keer (!) een maandhoeveelheid aan regen binnen 48 uur tijd. Mede doordat de voorgeschiedenis in dezelfde regio's ook al bijzonder nat was met talloze stortbuien, was deze gebeurtenis teveel van het goede.

Een "muur" van water trok tussen 15 en 18 juli door het landschap. Eerst in delen van Zuid-Limburg, waar de schade verreweg het grootst was van heel Nederland. Volledige dorpen werden door de kracht van het water verwoest en tot op de dag van vandaag zijn sommige huizen onbewoonbaar. De dagen daarna verplaatste het water zich stroomafwaarts en zorgde ook in Midden- en Noord-Limburg voor de nodige hectiek en overlast, al bleven de meeste dijken toch fier overeind. Dat is het resultaat van dijkverhogingen in de afgelopen 15-20 jaar, waardoor ons ditmaal veel meer leed bespaard is gebleven!

Dat leed vond helaas wel plaats in het oosten van België en westen van Duitsland. In Duitsland vielen circa 180 dodelijke slachtoffers, waarvan sommigen nog niet eens zijn teruggevonden. In België waren 41 doden te betreuren. De overstromingen van half juli zijn uiteindelijk op een tweede plaats geëindigd in de lijst met duurste natuurrampen wereldwijd in 2021. Alleen orkaan Ida in Amerika veroorzaakte een nog aanzienlijk grotere hoeveelheid schade.

De overstromingen van juli waren ook bijna het laatste 'wapenfeit' van weerjaar 2021. Vanaf augustus volgde de één na de andere week waarin nauwelijks tot niets bijzonders gebeurde en het weer relatief gemiddeld was voor de tijd van het jaar. Augustus was overall wel iets aan de koude kant en begin september kende nog een fraaie zomerperiode met enkele dagen van 25 graden of iets meer. In oktober werd het weerbeeld wat onstuimiger, zonder dat dat resulteerde in een forse storm. Wel kwam het op 19 en 20 oktober in de subtropische lucht tot enkele onweersbuien. Die buien veroorzaakten op ten minste drie locaties in ons land zelfs een tornado: tussen Nijmegen - Gendringen, bij Barendrecht en tussen Houten - Bilthoven. Zeer lokaal werd hierdoor flink wat schade veroorzaakt.

November en december waren allebei heel rustige en enigszins sombere maanden. Vaak bevond een hogedrukgebied zich in de buurt van ons land, waardoor de neerslaghoeveelheden beperkt bleven en we met regelmaat te maken hadden met lage bewolking en mist. Eind november en begin december kwam het in de zuidelijke provincies wel enkele keren tot natte sneeuwval, waardoor het her en der even wit kleurde. Maar je moest erbij zijn wanneer die sneeuw viel, want volhouden deed de winter niet.

De kerstdagen van 2021 verliepen opvallend koud dit jaar. In Noord-Nederland kwam het tot meerdere ijsdagen en in de nachtelijke uren vroor het op veel plaatsen matig met -5 tot lokaal -9 graden. Van oorsprong arctische lucht stroomde op kerstavond ons land binnen en liet zich in de nacht naar 27 december weer verdrijven. Door deze toevallige samenloop van omstandigheden was het regionaal zelfs de koudste kerst in 25 jaar tijd. In de noordelijke provincies kon op tweede kerstdag worden geschaatst op ondiepe plassen en Noordlaren (Gr) had de primeur met eerste marathon op natuurijs van het nieuwe winterseizoen.

De laatste dagen van het jaar werd het juist uitzonderlijk zacht met temperaturen tot ruim 15 graden aan toe. Er sneuvelden op de valreep nog enkele datumrecords, wat het totaal aantal warmterecords over 2021 op 7 brengt. Het aantal officiële kouderecords bleef steken op 0.

In de video hieronder kun je nog een overzicht bekijken van onze terugblik op 2021 met meer beelden!

.

Compilatie omslag: Wouter van Bernebeek (Limburg / Limburg / Zuid-Holland)