Voor weerkundigen en klimatologen is de lente al een tijdje geleden begonnen, namelijk op 1 maart. Dat doen we om makkelijker te kunnen rekenen en te vergelijken met vorige jaren.

Veruit de meeste mensen gaan natuurlijk uit van de lente op de astronomische (sterrenkundige) kalender, dus gebaseerd op de stand van de zon en de aarde.

Het begin van de astronomische lente wordt bepaald door de dag van de equinox, oftewel nachtevening. Op dat moment staat de zon loodrecht boven de evenaar en zijn dag en nacht vrijwel even lang. De échte lente begint dit jaar en ook de komende dertig jaar dus op 20 maart.

Pas in 2048 begint de lente op een andere dag, namelijk 19 maart. De laatste keer dat de lente op 21 maart begon, was in 2007. De volgende keer is pas over ruim tachtig jaar, namelijk in 2101.

De eerste week van de lente verloopt enigszins wisselvallig en soms is het nog een beetje winters. Dat komt vooral door de koude nachten, met kans op vorst. In een enkele keer valt er 's nachts of vroeg in de ochtend ook wat neerslag, en dat kan bij dergelijke lage temperaturen wat natte sneeuw zijn.

Overdag stijgt de temperatuur overal ruim boven het vriespunt en aankomend weekeinde wordt de 10 graden op veel plaatsen zelfs gehaald. Dat zijn overigens heel normale temperaturen voor dit jaargetijde. Twee andere spelbrekers in het lentegevoel zijn de toenemende kans op regen, vooral na het weekend, en de wind die gaat toenemen.

De afgelopen winter verliep grotendeels tamelijk mild, maar in de tweede helft van februari kwam het even tot verrassend koud weer. Vervolgens steeg de temperatuur weer, maar afgelopen week was het opnieuw behoorlijk koud.

Deze twee koude perioden staan met elkaar in verband. De oorzaak ligt hoog in de atmosfeer, op een hoogte van 15 tot 25 km boven het aardoppervlak, een luchtlaag die de stratosfeer wordt genoemd. Over het hele noordelijk halfrond is het normaal erg koud in de stratosfeer en er waait daar bijna altijd overal een stevige westelijke wind.

Rond 12 februari is er een plotselinge omslag in de stratosfeer geweest. De temperatuur steeg binnen enkele dagen tientallen graden en de westelijke wind viel grotendeels weg. Hierdoor viel eigenlijk 'de motor' van de normale westelijke stroming uit, ook wel de poolwervel genoemd. Deze motor stuurt ook het weer in de lagere luchtlagen. Door de plotselinge onderbreking stijgt, met een kleine vertraging, sterk de kans op een oostelijke stroming, die normaal weinig kans heeft.

Het valt vooraf nooit te zeggen waar op het noordelijk halfrond een oostelijke stroming ontstaat, als dat al gebeurt, na zo'n plotselinge omslag hoog in de atmosfeer. Maar wanneer het gebeurt en dat vindt plaats boven Oost-Europa en Rusland, dan komt er (in de winter) ineens heel koude lucht naar het westen gestroomd.

Dat is precies wat er gebeurd is in de tweede helft van februari. Na een plotselinge omslag vindt vaak één golf, maar soms zelfs twee of drie 'golven' van oostelijke stromingen plaats.

De eerste periode was dus eind februari, vermoedelijk een tweede periode hebben we net gehad. Er zijn nu aanwijzingen dat begin april nog een derde periode volgt.

Wat natuurlijk wel meespeelt, is de toenemende kracht van de zon. Zelfs als er opnieuw een stevige oostelijke wind opsteekt, zal die het lang niet zo koud maken als eind februari. Maar terwijl de normale middagtemperatuur begin april rond 11 of 12 graden is, kan het kwik dan zomaar bij 5 graden blijven steken. Voor liefhebbers van warm lenteweer, met recht een 'horrorscenario'.