Voor het eerst sinds februari/maart 2018 hebben we een serieuze winterperiode te pakken in Nederland. In het oosten zijn zelfs de laagste temperaturen in ruim acht jaar tijd gemeten. Toch vielen met name de nachten wat minder extreem uit dan vooraf werd verwacht én berekend door de weermodellen. Dit had verschillende oorzaken...

Hierboven zien we de pluimverwachting van maandag 8 februari, door ECMWF. We zien een stevige koudegolf in de verwachting staan voor Midden-Nederland. De definitie van een koudegolf is als volgt: minimaal vijf ijsdagen (dagen waarop de temperatuur het hele etmaal onder nul blijft), waarvan het ten minste drie dagen kouder wordt dan -10 graden. En dit moet dan gehaald worden op het meetpunt in De Bilt, Utrecht.

We zien dat het gemiddelde van de pluim, de zwarte stippellijn, uitkomt op ten minste 5 nachten onder de grens van -10 graden. Verder blijft het op alle dagen ook overdag ruimschoots vriezen, al reikt de 'spreiding' (groene lijntjes) soms wel tot tegen het vriespunt. Desondanks geen enkele reden om te denken dat een koudegolf onhaalbaar zou zijn, helemaal omdat er op het moment van deze pluim in vrijwel heel Nederland al een dik pak sneeuw was gevallen. En boven zo'n grootschalig sneeuwdek kan de temperatuur theoretisch alleen nog maar verder dalen!

Hoe 'zeker' een verwachting ook lijkt, het weer blijft grillig en soms onvoorspelbaar! Natuurlijk werd het koud, zeer koud zelfs voor de tijd van het jaar. In de nacht van maandag op dinsdag werd in de Achterhoek zelfs de laagste temperatuur sinds 2013 gehaald: -16,2 graden bij Hupsel! Onder de bewolking kwam De Bilt nog niet verder dan -7,8 graden, maar strenge vorst leek ook daar een kwestie van tijd.

.

In de loop van donderdag draaide de stroming wat meer naar het oosten en werd de aanvoer vanaf de Oostzee afgesneden. Bij gebrek aan wolken kon het nu wel een stuk kouder worden! Althans, zo leek het toch. Maar ditmaal kwam er een andere factor in het spel, die volledige ontkoppeling van luchtlagen (ofwel: sterke afkoeling) kon beperken. De wind nam namelijk toe. Wanneer de wind toeneemt, kunnen verschillende luchtlagen met elkaar mengen en tijdens koude nachten in de winter stagneert de temperatuur in zo'n situatie. Potentieel zat een enkele -18 of -19 graden er zeker in, conform de weersverwachtingen van eerder deze week, maar het mocht niet zo zijn. De laagste temperatuur werd donderdagavond rond 23 uur al gemeten bij Hupsel: -14,7 graden, nog vóórdat de wind in kracht begon toe te nemen. Daarna is het alleen nog maar ietsje minder koud worden.

Er is nog een derde factor die wellicht iets minder invloedrijk was, maar zeker niet mee heeft geholpen in de voorbereiding voor het behalen van extreem lage temperaturen. Een grote hoeveelheid van de gevallen sneeuw tijdens de sneeuwstorm van 7/8 februari is namelijk van de velden gewaaid. Alle weerstations zijn geplaatst boven een open veld en een sneeuwdek kan bepalend zijn voor zeer koude nachten. Warmte uit de bodem wordt namelijk volledig 'opgesloten' wanneer daar een dikke laag sneeuw overheen ligt, waardoor de lucht erboven bij helder weer veel kouder kan worden. Op de foto hieronder zien we het meetveld van weerstation De Bilt. Vermoedelijk heeft daar de hele week hooguit een gebroken sneeuwdek gelegen boven de thermometer...

. 

Zo zien we opnieuw: het weer laat zich niet altijd goed "voorspellen" en dat is misschien maar goed ook! Natuurlijk is het wel heel koud geweest en hebben we een échte winterse periode achter de rug. Misschien moeten we voor de natuur zelfs blij zijn dat een serie nachten met -20 graden is uitgebleven, want dat had flinke schade en veel dode dieren tot gevolg gehad. In het zuidoosten en oosten is inmiddels op verschillende plaatsen een koudegolf genoteerd en vandaag (12 feb) is ijsdag 6 op rij. Bovendien hebben we in vrijwel heel Nederland eindelijk weer eens schaatspret en dat zal dit weekend alleen maar meer worden! Morgen komt er regionaal nog een 7e ijsdag bij, maar daarna treedt voorzichtig de dooi in. Vanaf maandag krijgen we te maken met een meer zuidwestelijke stroming en komt de aanvoer van zachtere lucht op gang. Zonder dat het overigens voorlopig zeer zacht wordt...

.