Al sinds eind oktober hebben we met een krachtig hogedrukgebied te maken, waardoor het weer niet alleen bij ons, maar in grote delen van Europa langdurig rustig en stabiel is geweest. Spanje en Portugal vormde een uitzondering: daar hield een kleinschalige depressie zich juist op en dat zorgde boven de warme Middellandse Zee voor frequent zware buien. Geen uitzonderlijk verschijnsel trouwens in deze tijd van het jaar. Opvallend is wel dat deze buien constant over grofweg hetzelfde gebied trokken en daar soms voor enorme overlast zorgden. Dit weekend keert de luchtdrukverdeling als het ware om: lagedruk neemt het stokje over boven West- en Noord-Europa, terwijl Spanje en Portugal juist met veel droger weer te maken krijgen.

Terug naar Nederland, want ook in onze omgeving breekt een zeer wisselvallig tijdvak aan. Dit begint eigenlijk zaterdagavond al: een koufront dat hoort bij een sturende depressie boven Scandinavië trekt dan van NW naar ZO over de Benelux, waarna steeds koudere lucht over de regio uitstroomt. Zondagavond ligt de temperatuur op het 850 hPa-vlak al rond -5 graden en vanaf dat moment neemt de kans op wat winterse neerslag bij buien toe, in bijvoorbeeld ECMWF zien we dat terug. Dit zal eerst overigens nog niet noemenswaardig van aard zijn.

Van dinsdag t/m vrijdag bevinden we ons vervolgens onder een krachtige aftakking van de straalstroom, een sterke wind op grote hoogte. Op een hoogte van circa tien kilometer kan de wind zomaar enkele keren pieken tot omstreeks 270-300 km/uur. Dit werkt actieve (rand)storingen in de kaart. Zowel het Amerikaanse als Duitse weermodel berekenen verscheidene felle lagedrukgebiedjes die precies het traject van de straalstroom over: dus over, of rakelings langs ons land heen. In ECMWF valt dat op dinsdag na relatief mee. Het exacte traject van ieder afzonderlijk laagje bepaalt dan in welke mate we met bijzonder weer te maken kunnen krijgen. Trekt zo'n laagje over of net noord van ons land langs, dan neemt het risico op veel wind toe. Maar daarbij bevinden we ons wel in zachte lucht. Wanneer een storing juist zuid van ons land passeert, dan gaat de wind (tijdelijk) uit een oostelijke richting waaien en neemt de kans op winterse neerslag toe. De meest actieve lagedrukgebieden lijken op dit moment dinsdag én ergens rond donderdagavond voorbij te trekken. Daarbij wordt de luchtsoort van origine vrij koud voor tweede helft november.

Een venijnig lagedrukgebiedje ontstaat in de nacht van zondag op maandag boven de Atlantische Oceaan, west van Ierland. Dit laag koerst volgens de meeste modellen dwars over de Britse Eilanden en kan dan onder invloed van een linkeruitgang van de jet sterk uitdiepen. Over 'sterk uitdiepen' spreken we wanneer de kerndruk van zo'n laagje in korte tijd snel daalt. De exacte sterkte van dit systeem is volledig afhankelijk van de exacte positie onder de jetuitgang. Valt de interactie perfect uit? Dan kan de luchtdruk wegzakken tot rond 975 hPa (met dit scenario komt oa het Duitse weermodel Icon en de oper van ECMWF), waarbij ook het windveld ZW van de depressie zich fors ontwikkelt. Dat kan vervolgens storm opleveren met risico op (zeer) zware windstoten boven bijvoorbeeld het Kanaal, maar misschien ook wel boven het zuidwesten van ons land.

In de pluim hieronder zien we enkele berekeningen flink uitschieten wat windstoten betreft: één member komt zelfs met snelheden van circa 40 m/sec in Zeeland. Dat is overeenkomend met ongeveer 145 km/uur. Daarentegen zien we ook een handjevol berekeningen die de kern juist over het zuidwesten van Nederland laten trekken met nauwelijks wind. De kans op storm is op dit moment ruim 20% voor delen van Zeeland en ongeveer 15% elders in de kustgebieden. Aan een dergelijke situatie verandert trouwens tot vlak van tevoren meestal nog het nodige, dus het is interessant om de volgende modelruns te volgen.

Valt de interactie niet 'gunstig' uit voor krachtige ontwikkeling van deze randstoring? Dan is van veel wind sowieso geen sprake, maar dan krijgen we alleen te maken met een plens regenwater. Hiermee komt bijvoorbeeld het Amerikaanse model GFS. Weerkundig gezien hoeft de positie slechts ~200 km te verschillen (in de weerkunde een kleine positiewijziging) voor een compleet andere uitkomst in de praktijk.

De afgelopen dagen zagen we in verschillende media de sneeuwkans trouwens groots uitgelicht worden, te beginnen met dinsdag. Ten onrechte op zo'n relatief lange termijn. Zeg nooit nooit, want met een zuidelijke koers van die randstoring kan het nog altijd tot wat (natte) winterse neerslag komen, maar dat ligt absoluut niet voor de hand. De luchtsoort lijkt dinsdag gewoon nog niet koud genoeg voor winterse perikelen. Bovendien is de koers van het laag de laatste runs steeds iets verder noordwaarts opgeschoven, waarbij Nederland grotendeels of helemaal in de zachte lucht terecht zou komen.

Aan de achterzijde van dit laag stroomt echter wel degelijk behoorlijk koude lucht over de Benelux uit. Woensdag en donderdag daalt de temperatuur op 850 hPa naar -6 tot -8 graden en daarmee krijgen buien snel vaker een winters karakter. Met name tijdens de nacht naar woensdag, nacht naar donderdag en de nacht naar vrijdag, als ook nog enkele troggen de buienactiviteit kunnen versterken, brengt dit lokaal neerslag van betekenis. Wat echter niet meehelpt is de aanhoudend sterke aanlandige wind die over de warme Noordzee waait. Zeker in een brede kuststrook maakt dit het optreden van sneeuwval gewoon erg lastig. Eventuele (natte) sneeuwbuien zijn voornamelijk voor de regio's dieper landinwaarts bestemd, waarbij het in gebieden zoals de Veluwe, Twente of Limburg best ergens een tijdje wit kan worden. Een vergelijkbare situatie zagen we vorig jaar in de laatste week van november. Deze buien moeten wel vooral tijdens de nachtelijke uren vallen zonder instraling van de zon. Tijdens intensieve buien zakt het kwik dan tot rond het vriespunt en op dat moment kan het landschap dus makkelijk even wit kleuren. Dit zal wel lokaal van aard zijn en je moet er snel bij wezen als er sneeuw valt, want 's ochtends zal alles weer snel zijn verdwenen.

Onder invloed van een nieuwe linkeruitgang van de jet, die iets zuidelijker is gelegen dan het exemplaar van dinsdag, vormt zich donderdag 21 november waarschijnlijk een tweede actieve storing op de Atlantische Oceaan. Dit systeem koerst volgens de meeste berekeningen een kilometer of 300 zuidelijker dan zijn voorganger. Met een positie dieper in de koudere lucht wordt dit laagje veel interessanter voor potentiële sneeuwval ergens in de Benelux.

Langs de noordzijde van dit laag zorgt een stevige oostenwind wordt de aanvoer van vrij koude lucht vanaf het continent, waarbij neerslag boven land snel zal overgaan in (natte) sneeuw. In dat geval kan zich een sneeuwlaag vormen van een aantal centimeters. De exacte koers is echter nog volstrekt onzeker en bepaalt of we in een deel van Nederland hiermee te maken krijgen. De meest recente runs van het Europese en Amerikaanse weermodel laten dit laag over de regio Parijs trekken, met vooral over Noord-Frankrijk en de Ardennen een flinke laag sneeuw (zie de sneeuwkaart hieronder). Nederland zou dan volledig gemist worden. We kijken echter nog een dag of zes vooruit en daarmee zijn positiewijzigingen waarschijnlijk. De komende dagen verandert dit laag echt nog wel van koers. Al kan dat natuurlijk ook nog verder zuidwaarts worden, dieper Frankrijk in, wanneer de jet zich ook die kant op begeeft. Iets om alvast een beetje in de gaten te houden!

Stel: er zou een keer sneeuw vallen volgende week, maakt de winter dan ook écht direct een kans? Nee, dat lijkt erg onwaarschijnlijk. De weststroming is voorlopig echt te krachtig voor het standhouden van de koude lucht en bovendien bevindt zich ook volgende week nergens in Europa echt zeer koude lucht. Eventuele sneeuwval zal van korte duur zijn. Zoals zo vaak in Nederland: je moet er eigenlijk bij zijn wanneer het valt en zelfs dat is van plaatselijke aard.

De neerslaghoeveelheden gaan wel weer flink oplopen de komende tijd. Tot en met volgend weekend kan de geaccumuleerde som makkelijk oplopen naar 50-70 mm en lokaal zelfs tot 70-100 mm. Daarmee valt regionaal een maandsom aan neerslag in de komende zeven dagen. We kunnen ook prima zeggen dat het 'vertrouwde' weerbeeld van dit jaar, met uitzonderling van de afgelopen drie weken, weer terugkeert.