Zondagochtend krijgen we met een zogenaamd warmtefront te maken. De naam zegt het al: na passage van dit front stroomt veel zachtere lucht over ons land uit. Maar de naam 'dooiaanval' komt natuurlijk niet uit de lucht vallen. Een dergelijke zone gaat vaak gepaard met winterse neerslag en perikelen op de weg, terwijl de koude luchtlaag onderin de atmosfeer zich niet zomaar laat opruimen. Ook ditmaal zien we een situatie die wel eens tot problemen kan leiden. Ook al is het kortstondig.

Na een winterse periode met vorst is de grond natuurlijk koud. Bij een naderend warmtefront sijpelt zachtere lucht snel op grotere hoogte binnen, terwijl dat proces op 'leefniveau' slechts heel geleidelijk verloopt. Sneeuwvlokken die uit de wolken omlaag vallen transformeren zodoende in die warme lucht in regen, bijvoorbeeld rond de 1000 meter hoogte. Dit noemen we ook wel een smeltlaag. Die regendruppels komen vervolgens opnieuw in de koude lucht terecht en kunnen dan onderkoeld raken. Zodra ze op een koud oppervlak terecht komen, bijvoorbeeld een auto, struikgewas of de straat, dan bevriest het water vrijwel direct. Op deze manier vormt zich ijzel. Hieronder zien we in een progtemp de ijzelkans terug met een zogenaamde 'ijsdriehoek' in de paarse cirkel.

Dit verschijnsel kan zondagochtend enige tijd optreden in een deel van Nederland. Vanuit het westen volgt een gebiedje met lichte regen/motregen, maar nabij het aardoppervlak ligt de temperatuur dan nog rond 0 graden. De wegen zijn op dat moment bovendien nog veelal onder nul. We zien echter nog wel wat verschillen in timing in de weermodellen en dat kan een bepalend detail worden. Op de twee kaarten hieronder staat de situatie in het Harmoniemodel voor zondagochtend 9 uur weergegeven. Lichte regen trekt dan pas de kust op, terwijl de temperatuur op dat ogenblik al vrijwel overal in de plus ligt. Dit scenario zou relatief weinig gladheid opleveren en vooral op lokale schaal. Overigens kunnen de wegen hierbij nog wel even bevroren zijn.

Sommige berekeningen zijn echter beduidend vroeger met de voorzijde van het front. Zo legt het Europese weermodel ECMWF de eerste neerslag tussen 06 en 07 uur al over de westelijke helft van Nederland. En het Duitse Icon-D2 komt met een soortgelijk scenario. In dat geval is het een stuk kouder met ook luchttemperaturen die rond of net iets onder nul graden schommelen. Wanneer die regen echt begin van zondagochtend arriveert, zou dat dus niet alleen gladheid kunnen geven op een bevroren ondergrond. Maar ook echte meteorologische ijzel. De neerslaghoeveelheden zijn in elk model trouwens wel minimaal: in het noorden en midden kan 0,7 tot 1 millimeter vallen, zeer lokaal nog iets meer. Verder naar het zuiden wordt veelal 0,2 tot 0,5 millimeter verwacht. Ook zulke kleine hoeveelheden kunnen echter verraderlijke gladheid veroorzaken. We zullen morgenochtend vroeg moeten bekijken van welke timing daadwerkelijk sprake is.

Hieronder zien we dezelfde vergelijking tussen neerslag en temperatuur, maar dan de run van het Icon-D2 weermodel. Die is dus enkele uren vroeger met de neerslag bij meer kou:

De plaatselijke ijzel wordt direct gevolgd door een actieve storing. Dit systeem draagt inmiddels al de naam 'Isha' en passeert maandagochtend de noordelijke Noordzee. Het laag diept behoorlijk fors uit: ten noorden van Schotland wordt in de nacht naar maandag een minimale kerndruk rond 945 hPa verwacht, maar o.a. het Amerikaanse weermodel komt zelfs nog met iets lagere waarden. Het windveld direct aan de zuidkant van dit lagedrukgebied is tegen die tijd krachtig ontwikkeld: Schotland krijgt te maken met windsnelheden tot misschien wel 170 km/uur. Daarbij komt langs de Schotse westkust een volle windkracht 11 te staan, mogelijk zelfs eventjes kracht 12.

Windstoten van die mate reiken uiteraard niet tot Nederland. Wij krijgen slechts een schampschot van Isha mee, maar dat levert alsnog een stevige wind op. Zondagavond laat komt pal aan zee al een harde tot stormachtige wind te staan (7 tot 8 Bft) met daarbij windvlagen tot rond 80 km/uur. In de loop van de nacht en maandagochtend vroeg bereikt het hoogtepunt van dit windveld onze omgeving: dan is in de kop van Noord-Holland en de Wadden ook daadwerkelijk storm mogelijk, elders waait het veelal (vrij) krachtig tot hard. De maximaal haalbare windstoten die nu verwacht worden lopen uiteen van 75 km/uur in het oosten en zuiden, 80-85 km/uur in het midden van Nederland en boven Zuid-Limburg, circa 90 km/uur in de meeste kustgebieden en 100-105 km/uur pal aan zee en op de Wadden. Misschien dat een weerstation als IJmuiden of Vlieland ook wel even de grens van 110 km/uur aantikt.

Ook deze windverwachting kent trouwens nog wel wat verschillen tussen de weermodellen. Zo komt Harmonie met een strook verassend hoge windsnelheden: buitengaats zelfs bijna 120 km/uur en dwars over de kop van Noord-Holland tot ruim 110 km/uur. Dit lijkt me momenteel wel wat fors aangezet. ECMWF, GFS, WRF en Icon-D2 komen allemaal met windstoten binnen het in de alinea hierboven beschreven scenario, dus grofweg tussen 75 en 100 km/uur. De operationele run van Icon schommelt een beetje tussen EC en de rest in met windsnelheden tot 120 km/uur ver op zee, maar behoorlijk afnemend richting onze westkust. Dat het in de Benelux geen bijzondere storm wordt lijkt dus wel zeker.

Ook het ensemble (52 berekeningen) van het Europees weermodel geeft eigenlijk geen écht hoge uitschieters meer. In de pluim regio NOORDWEST is voor maandagochtend vroeg nog wel wat onzekerheid terug te vinden wat windstoten betreft. Het gemiddelde schommelt daar korte tijd rond de paarse lijn en dat is 100 km/uur, een realistisch scenario.

Daarna staat ons een herfstachtige week te wachten. Vooral dinsdag regent het langdurig en valt regionaal tussen de 10 en 20 millimeter neerslag. Ook woensdag en vrijdag trekken buien over het land, maar dan breekt de zon geregeld door. Woensdag piekt de wind daarbij opnieuw flink: aan zee is dan een stormachtige westenwind mogelijk met kans op windstoten tussen 75 en 90 km/uur. Op donderdag is de neerslagkans het kleinst met ook dan enkele zonnige momenten.

Zolang de wind westelijk blijft zal de winterkou uiteraard niet meer terugkeren. Overdag schommelt de temperatuur tot en met vrijdag rond de dubbele cijfers van 10 graden, maar dinsdag en woensdag is een lokale 13 graden in Zuid-Nederland zomaar mogelijk. De nachten verlopen eveneens zacht met waarden rond of boven de 5 graden. Gladheid laten we na dit weekend voorlopig dus achter ons.