Sinds vrijdagavond heeft een klassieke vorstinval plaatsgevonden in ons land! En niet alleen hier, maar ook in Duitsland, Polen en Denemarken. Continentaal arctische lucht afkomstig vanuit het noordwesten van Rusland is onder invloed van een hogedrukgebied boven Finland, binnen een tijdbestek van enkele dagen in Nederland terecht gekomen. Bij De Bilt kwam het daarmee tot de eerste vorst van het seizoen. En dat terwijl het slechts enkele dagen geleden nog liefst 18 graden is geweest in het zuidoosten. Overigens is de weersomslag naar kou met weinig bijzonderheden gepaard gegaan, alleen in het noorden van Drenthe en Groningen zijn gisteravond een paar natte vlokken sneeuw gevallen. Maar dat mag uiteraard geen naam hebben.

Daarnaast springt de gevoelstemperatuur in het oog. Vanochtend vroeg voelde het in Noordoost-Nederland her en der aan als -8 graden, elders in het land lag de 'windchill' tussen -3 en -7 graden.

Als de wind vanavond wegvalt, gaat de temperatuur als een baksteen omlaag. Op de koudste plaatsen in het oosten zijn minima tussen -6 en -7 graden mogelijk; vlak boven de grond (op 'klomphoogte') kan het heel plaatselijk zelfs richting de -10 graden afkoelen. Ook in De Bilt lijkt de kans op matige vorst realistisch met circa -5 graden. Duidelijk minder koud wordt het langs de westkust en in Zeeland, waar het kwik waarschijnlijk net aan rond nul uitkomt. Een ander aandachtspunt zijn enkele lichte buien die vanaf de Noordzee het noorden van ons land kunnen binnendrijven.

Terwijl die buitjes de Wadden het noorden van Friesland en Groningen passeren, schommelt de temperatuur op het vasteland iets onder het vriespunt. Ook de wegdektemperatuur kan onder nul uitkomen en wanneer dan neerslag valt, kan dat lokaal verraderlijke gladheid opleveren. Door de aanwezigheid van een subtiele warme luchtlaag rond 500-700 meter hoogte, zal de neerslag niet in de vorm van sneeuw vallen. Sneeuwvlokken smelten dan namelijk al ruim voordat ze het aardoppervlak bereiken. De neerslag betreft dus gewoon regen (of ijsregen), ondanks dat de temperatuur nabij de grond rond of onder nul ligt. Dit noemen we ook wel een ijsdriehoek. Wanneer zo'n buitje precies over een gebied trekt waar de wegen onder nul zijn, kan die regen lokaal bevriezen. De neerslaghoeveelheden zijn zeer beperkt, maar toch is dat iets om rekening mee te houden.

Een zogenaamde dooi-aanval volgt tussen zondagmiddag en maandagochtend. Vanuit het westen neemt zondag overdag de bewolking toe en tegelijkertijd loopt de temperatuur op tot enkele graden boven het vriespunt. Vanaf halverwege de middag volgen perioden met regen, die zich in de namiddag en zondagavond oostwaarts uitbreiden. Naarmate de neerslag verder het koude gebied intrekt, zal de kans op wat natte sneeuw ook toenemen. Toch lijkt dit pas weggelegd voor regio's ten noordoosten van de lijn Leeuwarden - Zwolle - Enschede. Ten zuidwesten van deze zone is de bovenlucht waarschijnlijk sowieso te warm voor sneeuwval. Daar regent het dus gewoon en plaatselijk kan er veel neerslag vallen: 10-20 millimeter is her en der zomaar mogelijk.

De exacte koers van het lagedrukgebied is bepalend voor de mate van (natte) sneeuwval in het noordoosten. Rondom de kern van het laag bevindt zich een portie zachte lucht, waardoor de neerslag daar als regen omlaag zal komen. In die regen schommelt de temperatuur dan tussen 2 en 5 graden. Pas verder naar het noordoosten wordt de lucht dus koud genoeg voor om sneeuwvlokken tot aan de grond in stand te houden en die koude lucht werkt de hogere temperaturen ook tegen. Als de kern van het lagedrukgebiedje iets noordelijker komt te liggen, dan breidt de neerslag zich ook verder noordwaarts uit en zal de interactie met koude lucht uit Duitsland gunstiger uitvallen. In dat geval kan het in delen van Friesland, Drenthe, Groningen en Overijssel enige tijd sneeuwen en wordt het mogelijk ook even wit. Doordat de 'voorgeschiedenis' al koud is met een stevige vriesnacht, blijft eventuele sneeuw waarschijnlijk snel liggen.

In een ander scenario, en dat berekenen de meeste weermodellen (circa 75%) op het moment van schrijven, volgt het lagedrukgebied een wat zuidelijkere koers en gaat de neerslag de koude lucht grotendeels missen. Dan valt vrijwel alles als regen omlaag en blijft het noorden van Nederland overwegend droog (maar wel koud met temperaturen rond of onder 0 graden). Tot en met zondagmiddag kunnen hierin nog wel wat subtiele verschillen optreden. Dus helemaal zeker is de verwachting voorlopig niet, maar de kans op sneeuw van betekenis is momenteel heel klein.

Uiteindelijk wint de zachte lucht het wel van de kou. In de nacht naar maandag kan het in het noordoosten nog een tijdje licht blijven vriezen. Afhankelijk van gevallen neerslag kan dat dan ook plaatselijke gladheid opleveren. Maandagochtend steekt echter een stevige zuidelijke wind op en dan zal zachte lucht snel verder terrein winnen. In de avond worden dan maxima bereikt rond 4 graden in Groningen tot mogelijk al 12 graden in het zuidwesten van ons land. Vervolgens trekt maandagavond een massief regengebied van zuid naar noord over ons land, de welbekende 'warme regen'. De kou wordt de dagen daarna meteen weggedrukt naar het verre noorden van Europa en winterweer zien we dan voorlopig niet meer terug.

Foto omslag: Albert Thibaudier (Friesland)