Dinsdagochtend kwam het tot de eerste sneeuwval van het nieuwe seizoen in Nederland (zie omslagfoto boven dit artikel), maar veel stelde het allemaal nog niet voor. In een smalle zone tussen Hoogeveen en Assen door kwam het plaatselijk tot een centimeter sneeuw op gras, auto's en daken. 's Middags dooide die sneeuw zelfs alweer snel weg, maar er zijn meer buien onderweg. En dat kunnen van tijd tot tijd wel eens fikse buien worden... met het hoogtepunt waarschijnlijk in de loop van woensdagavond én rond vrijdagochtend.

De koudste luchtsoort passeert onze omgeving dan namelijk. Daarmee gaan twee zogenaamde troggen gepaard, ook wel buienstoringen genaamd. Op 850 hPa (dat is ongeveer anderhalve kilometer hoogte) daalt de temperatuur boven het midden en zuiden naar ongeveer -8 graden. We mogen dan spreken van een van origine arctische luchtsoort die helemaal afkomstig is uit het hoge noorden van Europa. Boven het noorden/noordoosten wordt de lucht trouwens een fractie minder koud, waarmee de zwaarste buien (met de grootste onweerskans) waarschijnlijk voor het westen en zuiden bestemd zijn.

Tot en met zaterdag kan langs de kust plaatselijk (ruim) meer dan 50 millimeter neerslag vallen. Daar worden de buien uiteraard mede gevoed door het relatief warme zeewater, maar ook dieper landinwaarts kunnen enkele buienstraten voor flink wat neerslag zorgen. Door de aanlandige wind zal serieuze sneeuwval in een brede kuststrook een moeilijk verhaal worden. Voor eventuele accumulatie tijdens langdurige buien komen vooral de regio's dieper landinwaarts in aanmerking, omdat het daar gewoonweg kouder wordt.

Zoals gezegd passeren meerdere buienstoringen onze omgeving in deze koude luchtsoort. De eerste zwakkere trog zien we woensdagochtend: dat exemplaar is vooral voor het zuidwesten van ons land bestemd, maar dan is de lucht nog net wat zachter. Neerslag valt aanvankelijk in vloeibare vorm en pas wanneer het langdurig regent kan het lokaal overgaan in (natte) sneeuw. Naarmate de middag vordert stroomt op hoogte steeds koudere lucht over ons land uit en zal neerslag meer en meer in (gedeeltelijk) vaste vorm omlaag komen. Vervolgens nadert de eerste grote buienstoring vanaf de Noordzee. Voor het scenario van woensdagavond houden we even Harmonie aan als leidend weermodel.

Tweede helft van woensdagmiddag neemt de buienactiviteit allereerst in de kustgebieden toe met daar vooral dus als regen of natte sneeuw. Bovendien kunnen direct aan zee zware windstoten optreden tussen 70 en 90 km/uur, wellicht op een enkele plek zelfs omstreeks 100 km/uur. Bij temperaturen van hooguit een graad of 5 is het daarmee ronduit guur weer. Woensdagavond trekken de buien langzaam maar zeker zuidoostwaarts over het land, waarbij met name in het midden en zuiden lokaal veel neerslag valt. Doordat de wind afzwakt kan 'neerslagafkoeling' een steeds grotere stempel drukken: door langdurig "doorvallende" neerslag koelt de lucht koelt de lucht namelijk steeds verder af, waardoor de sneeuwgrens lager komt te liggen. Uiteindelijk bereikt deze sneeuwgrens tijdens de meest actieve buien ook het aardoppervlak. Enig hoogteverschil helpt daarbij uiteraard mee, want bijvoorbeeld enkele heuvelruggen, de Veluwe of Zuid-Limburg krijgen bij dergelijke situaties veel sneller met sneeuwval te maken.

Een tweede actieve trog bereikt ons naar alle waarschijnlijkheid in de nacht naar vrijdag of vrijdagochtend. Ook die storing bevindt zich in behoorlijk koude lucht waarbij neerslag grotendeels als (natte) sneeuw valt. Hierbij is vooral het Europese weermodel nogal scheutig met de hoeveelheid sneeuw. Daarmee is natuurlijk lang niet gezegd dat zoiets daadwerkelijk tot stand komt, omdat de buien wel lange tijd precies over dezelfde regio moeten slepen. Daarbij komt trouwens ook wat potentiële onstabiliteit kijken in de vorm van 300-500 J/kg CAPE, aan zee wellicht nog iets meer. Het verschijnsel 'thundersnow', een zeldzame combinatie van sneeuwval met onweer, kan daardoor best eens her en der worden waargenomen. Vorig jaar zagen we op meerdere avonden thundersnow in delen van ons land bij soortgelijke buien.

Hieronder zien we twee kaartjes staan met de mogelijke hoeveelheid sneeuw voor de nacht naar donderdag, maar dat is één model. En hoe realistisch zijn deze hoeveelheden? Dat zal voornamelijk te maken hebben met de intensiteit van de buien en de mate van clustering. Wanneer buien namelijk fors clusteren en zich traag voortbewegen, kan het lange tijd intensief doorsneeuwen. Omdat de natte fractie van deze sneeuwval vrij groot is zullen vlokken snel aan elkaar klitten en op die manier zijn enorme vlokken mogelijk. Dat ziet er altijd indrukwekkend uit, maar zoiets gebeurt wel vaker bij convectieve sneeuwval.

Uiteindelijk kunnen we in het meest gunstige geval LOKAAL best eens een sneeuwlaagje van een centimeter of 5 tegemoet zien. Echter: je moet erbij staan als het valt. Sneeuwval houdt de lucht namelijk koud en zodra het stopt met sneeuwen, zal de temperatuur ook weer enkele graden stijgen. Het 'mooie' raakt er dan heel snel weer af. Het meest algemene beeld is dat de te verwachte sneeuwdikte tijdens actieve buien 1-3 centimeter blijft, met een zeer lokale uitschieter naar (ruim) 5 centimeter op iets grotere hoogte. Verder zit er veel warmte in de bodem, waardoor een sneeuwdek op straat sowieso lastig wordt. Ook hier geldt weer: zolang het stevig sneeuwt kan het wit én glad worden op de wegen, maar zodra de sneeuwval stopt laat bodemwarmte het sneeuwlaagje grotendeels vanzelf wegsmelten. We komen tenslotte niet bepaald uit een koude periode. Uiteraard verschilt de exacte positie van buien en daarmee het sneeuwdek sterk van run tot run, maar dat is in de aanloop naar zo'n buiensituatie een normale gang van zaken.

Over schommelingen gesproken: komend weekend tapt het weer uit een compleet ander vaatje. Zaterdag passeert een warmtefront ons land en de naam zegt het al: na passage van dit front stroomt warmere lucht over onze omgeving uit. En dat is geen klein beetje warmere lucht, maar van origine subtropische lucht helemaal afkomstig uit het diepe zuiden. De temperatuur stijgt op het 850 hPa-vlak binnen 24 uur van circa -3 naar +13 graden.

Deze hoeveelheid warme lucht resulteert zondag in uitzonderlijk hoge temperaturen voor de tijd van het jaar. Het gemiddelde van de pluim reikt tot ongeveer 16 graden voor de zuidelijke provincies, maar we zien zelfs pieken verschijnen tot een graad of 18. Dat zou in ons land een vet nieuw datumrecord voor 24 november betekenen. Of het zo'n vaart loopt moeten we natuurlijk afwachten, want de termijn bedraagt vijf dagen vooruit. Maar het zou zeker om een markante weersomslag gaan!

Foto omslag: Frederiek Dilling (Drenthe, 19 nov)