Afgelopen nacht (van donderdag op vrijdag) werd het opvallend koud. Bij Eelde in Drenthe kwam de minimumtemperatuur uit op -6,6 graden en vlak boven de grond werd het zowaar -10 graden. Terwijl de 'pluim' gisteren voor die regio slechts 0 tot -1 graad aangaf. Oorzaak van de veel koudere nacht was een opklaringsgebied dat over het noorden en noordoosten van ons land trok, waardoor het langere tijd helder werd. De 'warmte' kan dan maximaal uitstralen waardoor het nabij het aardoppervlak veel sneller afkoelt. In de temperatuurpluim worden dit soort (vaak kleinschalige) opklaringsgebieden soms niet goed weergegeven, waardoor afkoeling soms flink onderschat wordt.

Zulke verrassend koude nachten gaan we de komende periode vaker zien. De luchtsoort waar we mee te maken hebben is namelijk maritiem arctisch van oorsprong en dus behoorlijk koud. Op het 850hPa-vlak (rond 1,5 kilometer hoogte) schommelt de temperatuur tot in de loop van volgende week rond de -10 graden. Daarmee komt het kwik in deze tijd van het op leefniveau nauwelijks boven nul uit.

Tijdens de nachtelijke uren koelt het meestal af naar -2 tot -5 graden, maar soms dus ook al lager dan dat. Na het weekend volgen waarschijnlijk meer opklaringen en dan kunnen de minima vaker ruim onder de grens van -5 graden uitkomen. Overdag wordt het meestal 0 of +1 graad, maar van dooi zal niet of nauwelijks sprake zijn. De lucht wordt in toenemende mate namelijk droger en daardoor gaat het dauwpunt omlaag. Bij een lage dauwpunttemperatuur kunnen de thermometers zelf weliswaar in de plus uitkomen, toch zal natuurijs of eventuele sneeuw dan niet of nauwelijks worden aangetast.

De belangrijkste vraag is natuurlijk: kunnen we zeer binnenkort schaatsen op natuurijs? Daar lijkt het wel op! Althans: op de ondiepe wateren zoals ijsbanen en op den duur worden slootjes en kleine vennen en plassen wellicht ook mogelijk om een rondje op te wagen. Ondergelopen weilanden zouden trouwens als eerst kunnen bevriezen (en na afgelopen nacht zelfs nu al gedeeltelijk dicht liggen), maar die zijn momenteel nauwelijks te vinden. De grondwaterstanden zijn regionaal nog steeds behoorlijk laag door de droge zomer én herfst. Normaal gesproken zien we in deze tijd van het jaar flinke hoeveelheden water op weilanden en andere open terreinen staan, maar daar is momenteel eigenlijk amper sprake van.

Met het oog op de verwachte ijsdikte (zie de grafieken hieronder) zouden we vanaf zondag of maandag op de eerste ijsbanen kunnen schaatsen, vooral in het noordoosten en oosten van ons land. Dan beginnen ook wateren met een diepte van 1 meter te bevriezen, zoals mooi te zien is. Daarbij spreken we over de grotere sloten en vennen. Of we daarop eind volgende week her en der ook kunnen schaatsen hangt vooral af van het aantal koude nachten.

Bij voldoende opklaringen worden de nachten namelijk een flink stuk kouder en dat bevordert uiteraard de ijsgroei. Het verschil tussen een minimumtemperatuur van -3 of -6 graden kan per nacht een halve tot een hele centimeter aangroei van ijs schelen. Allesbepalend is dus hoezeer het opklaart in de nieuwe week. Ook bij een eventueel sneeuwdek kunnen veel lagere temperaturen worden bereikt, maar dat lijkt er niet echt in te zitten. De komende dagen vallen alleen in het noorden en noordwesten enkele sneeuwbuien, maar of dat genoeg is voor een noemenswaardige sneeuwlaag?

De gemiddelde ijsdikte, berekend voor wateren met een diepte van circa 1 meter, komt volgende week uit tussen 5 en 8 centimeter. Dat is theoretisch ruim genoeg om op te schaatsen. Echter: dit is slechts op basis van één modelrun. Allerlei factoren spelen de komende periode een rol hoe dik het natuurijs daadwerkelijk wordt, bijvoorbeeld eventuele sneeuwval en hoeveelheid bewolking. We houden jullie op de hoogte!

Foto omslag: Jannes Wiersema