Voorlopig blijft het vrij koud dankzij een noordenwind en zelfs de eerste dagen van mei is van serieus lenteweer absoluut geen sprake. Tijd dus om voorzichtig de balans op te maken van de huidige aprilmaand waarvan nu al duidelijk is dat deze maand absoluut geschiedenis gaat schrijven.

De wind waaide deze maand vrijwel continue uit een noordelijke richting. Daarmee werd koude lucht vanuit noordelijke streken aangevoerd. Soms was de lucht zelfs helemaal af komen zakken vanaf de Noordpool. Het gevolg was dat we soms ronduit winters weer hadden deze maand met tijdens de nachten flinke vorst en soms ook malse sneeuwbuien. Meest opvallende dag was misschien toch wel woensdag 7 april toen in de ochtend in een deel van het land een laag sneeuw van 1 tot 3 cm te bewonderen was. In het zuiden van Brabant en in delen van Limburg lag er die ochtend op sommige plaatsen zelfs ruim 5 cm sneeuw. Nog extremer was de situatie die dag op de hoogste heuveltoppen in het zuiden van Limburg. Terwijl de sneeuw viel, vroor het een fractie en met een stevige wind was er zelfs sprake van stuifsneeuw. Iets dat in de wintermaanden (zoals dit jaar in februari in grote delen van het land) al zeer zeldzaam is. Dat we stuifsneeuw zagen in ons land in april is ronduit uniek.

Na de sneeuwval op 7 april, kwam het op zaterdagavond 10 april lokaal ook nog even tot wat natte sneeuw, maar de sneeuwbuien die op maandag 12 april over ons land trokken waren echt noemenswaardig. In de loop van de ochtend trokken de buien over over de regio Houten waar de weerkamer van Weerplaza is gevestigd. De buien diende zich aan met een prachtige rolwolk en enige tijd later kleurde het landschap volledig wit. 

Als gevolg van al die uitbraken van koude lucht, lag de temperatuur op vrijwel elke dag van deze onder normaal. Sterker nog, de eerste helft van april was in 35 jaar tijd niet zo koud en tijdens de 2e decade van de maand (11-20 april) kwam in De Bilt de temperatuur tijdens zeven nachten onder nul, goed voor een nieuw record. Het oude record uit 1928 en 1933 werd hiermee met één dag verbroken.

Als we de huidige verwachting voor de laatste aprildagen erbij pakken dan kunnen we voorzichtig berekenen waar we deze maand op uitkomen wat gemiddelde maandtemperatuur. Aangezien de temperatuur de komende dagen tijdens de nachten rond het vriespunt ligt en overdag op maximaal 12 of 13 graden zal uitkomen, komt het maandgemiddelde waarschijnlijk op 6,4 graden uit. Daarmee komen we nog lang niet in de buurt van de koudste aprilmaand ooit gemeten in ons land. Dat is nog altijd de grasmaand van 1917 toen het gemiddelde op slechts 4,6 graden uitkwam. Die 6,4 graden is overigens heel normaal voor de maand maart. Weerkundig gezien hebben we dit jaar dus twee keer een maartmaand mogen beleven.

Ondanks dat er genoeg voorbeelden zijn van een nog koudere aprilmaand, moeten we daarvoor toch nog behoorlijk terug in de tijd. Een vergelijkbaar koude april komen we tegen in 1986. Ook toen kwam het soms tot sneeuwval en kwam het veelvuldig tot vorst in de nacht. Op 12 april 1986 daalde de temperatuur op meetpunt Deelen op de Veluwe zelfs naar -9,4 graden. Tot nu toe de laagst gemeten temperatuur ooit in april.

Toch kan de huidige aprilmaand zich absoluut meten met de aller koudste in ruim honderd jaar en dat heeft alles te maken met het warmer worden van het Nederlandse klimaat. Ruim 100 jaar geleden lag de gebruikelijke temperatuur voor een aprilmaand zo'n 2 graden lager dan tegenwoordig. Dat is ook de reden dat we dit jaar vrijwel geen kouderecords hebben verbroken. Vroeger was het gewoon echt een stuk kouder in ons land, ook in april.

April 1917 week 3,2 graden af ten opzichten van het toen geldende 30 jarige gemiddelde. Vandaag de dag is het gemiddelde voor april 9,9 graden. Als deze maand inderdaad op 6,4 graden uitkomt, zitten we daar 3,5 graden onder. Daarmee lijkt april 2021 het grootste verschil te tonen sinds 1901 wat betreft afwijking van het op dat moment geldende maandgemiddelde. Een unicum!

Tot nu toe hebben we dit voorjaar nog maar weinig echt warme dagen gehad. Deze maand ontbraken ze volledig en dus kunnen we bijna zeker stellen dat we de eerste aprilmaand sinds 1997 beleven waarbij de temperatuur op geen enkele dag in De Bilt de 20 graden weet te bereiken. Iets dat in maart nog wel lukte. Het werd toen zelfs 26 graden in het Limburgse Ell. En misschien nog opmerkelijker, in februari werd het op 24 februari in De Bilt 18,7 graden. Deze aprilmaand is het niet warmer geworden dan 17,5 graden (op de 20ste). De kans is zeer groot dat we dit jaar in februari een hogere maximumtemperatuur hebben gemeten dan in april en dat is iets dat sinds 1901 nog niet is voorgekomen.

De lange termijn verwachtingen laten op dit moment ook nog geen warme oplossingen tijdens de eerste dagen van de meimaand zien. De wind blijft een voorkeur houden voor een noordelijke richting, maar of we dan ook een te koude mei kunnen verwachten is nog maar de vraag. Als de wind toch opeens de zuidhoek opzoekt, gaat de temperatuur natuurlijk snel omhoog. In maart zagen we ook dat een paar zeer warme dagen tijdens het slot van de maand voldoende waren om het maandgemiddelde op te krikken richting een vrij normale waarden. En dat terwijl het er lange tijd op leek dat maart 2021 duidelijk te koud zou gaan verlopen.