We hebben regionaal een uitzonderlijk natte oktober gehad. Alleen afgelopen week telde in het midden en zuiden van Nederland al minstens drie totaal verregende dagen (met een neerslagduur van ruim meer dan 10 uur), waarbij de sommen soms opliepen naar 20-40 millimeter per situatie. Ook vandaag (27 okt) hebben we te maken met een zogenaamd 'kantelpunt' van een randstoring dat boven ons land tot stilstand is gekomen. Dit is een neerslagzone die als het ware indraait tijdens het passeren van een lagedrukgebied. De regen kan dan wel een halve dag over hetzelfde gebied blijven slepen.

In Midden-Nederland is dat afgelopen week meerdere malen gebeurd en zodoende konden forse hoeveelheden neerslag ontstaan. Hierdoor eindigen we op het hoofdstation van het KNMI in De Bilt mogelijk op een recordnatte oktober. Tot en met vrijdagochtend 27 oktober staat de teller aldaar op bijna 168 millimeter. Waarschijnlijk gaan we dit weekend al over de 180 mm heen en dan is het nog maar een kleine stap naar het record van het lijstje natste oktobermaanden in De Bilt ooit gemeten. Dat staat namelijk op ruim 193 mm regen, een record dat stamt uit het jaar 1932. Met de verwachte buien van maandag en dinsdag erbij opgeteld, komt die waarde echt wel binnen handbereik.

Uiteraard zijn er ook gebieden in Nederland die beduidend minder regen te verwerken hebben gekregen, waaronder Zuid-Limburg. Daar blijft de teller 'steken' op 80-100 millimeter, wat zelfs al duidelijk aan de natte kant is voor die regio. Normaal gesproken valt in oktober tussen de 65 mm in Limburg tot bijna 100 mm in het noordwesten.

Mensen die denken dat er op korte termijn een stabielere periode wordt verwacht, komen bedrogen uit. Integendeel zelfs! Na wat droger weer rond dinsdag met minder wind en iets meer zonneschijn, volgt met ingang van november opnieuw een uitzonderlijk wisselvallige periode. Een omvangrijke depressie volgt richting 2-4 november een opvallend zuidelijke koers en komt volgens de laatste modelberekeningen met de kern nabij Engeland te liggen. Die kern diept mogelijk uit naar maar liefst 955/960 hPa (mede onder invloed van een sterke jet streak). We zien niet vaak zo zuidelijk dergelijk lage luchtdrukwaarden op de weerkaarten verschijnen. Naast storm in sommige regio's van West-Europa, kan dit voor enorme hoeveelheden neerslag zorgen.

Langs de oostzijde van deze depressie is de wind namelijk constant zuidwestelijk vanaf relatief warm zeewater komend. Vooral in de kustgebieden levert dat vrijwel onophoudelijk kustconvergentie op. Onder deze buientreinen kunnen de neerslagsommen fors oplopen. Nemen we operationele run van het Europese weermodel, dan zien we dat heel duidelijk terug. Hieronder zijn de accumulatiekaarten voor de neerslag (dus de opgetelde neerslagsom t/m 5 november) weergegeven. Langs de noordwestkust van Nederland zien we signalen verschijnen tot wel 150 mm, net buitengaats zelfs lokaal rond 200 mm. Maar het kan natter! Onder zulke omstandigheden fungeert het Kanaal bij Frankrijk bijvoorbeeld voor een ware voedingsbron voor zware buien. Zolang de stroming evenwijdig over het Kanaal waait met onstabiele lucht boven ons hoofd, zullen daar buien blijven ontstaan. We zien ECMWF dan ook met maar liefst 300-350 mm (!) regen komen binnen een verwachtingstermijn van 9 dagen nabij Calais. Dat komt neer op meer dan éénderde van de hele jaarsom! Zulke hoeveelheden hoeven wij in eigen land uiteraard niet te verwachten.

De twee kaarten hieronder tonen de neerslagberekeningen van het Europese en Amerikaanse weermodel tot en met de eerste week van november. Klikken voor vergroting:

Meestal komen we uit een zomerseizoen met 150-200 mm aan neerslagtekort, al was dat de afgelopen jaren wel eens dubbel zoveel. Vorig jaar zagen we in Limburg zelfs lokaal >400 mm tekort aan regen rond deze periode. Daar is na afgelopen zomer totaal geen sprake van: het was grote delen van juni, juli en augustus wisselvallig met van tijd tot tijd zware buien, alleen de eerste helft van juni verliep droog en heet. Door de hoge frequentie van al die buien zijn de verschillen in neerslagtekort enorm uit elkaar gewaaid: Noord-Limburg, zuidelijk Gelderland en delen van de Veluwe zijn uiteindelijk zelfs op een neerslagoverschot geëindigd met regionaal +20 tot +60 mm. Dit betekent dat gedurende het volledige groeiseizoen er méér regen is gevallen dan dat er vocht kon verdampen. Op zich is dat een prestatie van formaat en zeker in die hoek van het land, want meestal is de verdamping aanzienlijk groter dan de hoeveelheid regen die omlaag komt. De droogste gebieden van ons land vonden we eind september terug in Zeeland en delen van Groningen, waar het tekort toen is uitgekomen op lokaal iets meer dan 220 mm.

Die berekeningen lopen overigens tot en met 30 september. Halen we daar alle neerslag van de afgelopen weken af, dan komen we in die regio's uit op een feitelijk neerslagtekort rond 100 mm op dit moment. Maar dat geldt echt alleen voor de droogste gebieden. In het oosten en zuidoosten, waar de afgelopen weken eveneens regionaal 100-150 mm viel, betekent dit dat het aanwezige overschot snel verder is gegroeid. Dat is ontzettend goed nieuws voor de grondwaterstanden. Na de zomer van 2023 waren die cijfers op veel plaatsen al relatief normaal; dat zal nu vrijwel overal het geval zijn. Ook qua oppervlaktewater zijn alle vennen, sloten en meertjes gevuld. We zien dat mooi aan de gekleurde bolletjes op de kaart hierboven van het waterschap Dommel in Brabant. En dan moet de winter, doorgaans een nat seizoen zonder verdamping in Nederland, natuurlijk nog komen.

.

Wordt er dan niet spoedig wateroverlast verwacht? Dat zou je inderdaad denken, want er zit natuurlijk een limiet op de hoeveelheid regen die binnen een bepaalde tijd zonder veel moeite kan wegstromen in ons landschap. Maar dat valt momenteel mee. De natuur staat momenteel nog niet in winterstand, het is zelfs in veel bossen nog opvallend groen voor de laatste dagen van oktober (mede te danken aan het voorbije warme weer). Hierdoor wordt al een behoorlijk deel van het aanwezige vocht door de natuur zelf verbruikt. Uiteraard neemt dit de komende weken wel langzaam verder af. En zolang het blijft regenen, kunnen er uiteindelijk toch lokale gebieden ontstaan met overlast. Maar momenteel zijn er omtrent overvloedige regenval nog weinig problemen.

Werpen we als laatst een blik naar de neerslagpluim voor de komende periode, dan zien we bovenstaand verhaal bevestigd worden door het bijna oneindig aantal 'pieken' de komende veertien dagen. Wanneer het eindelijk droger en rustiger wordt kun je volgen op onze website of social media.

Foto omslag: Willy Bonnink-Naves (Gelderland, 26 okt)