Je zult het misschien wel gelezen hebben: in maart ontstond een bijzonder 'krachtig' ozongat boven de Noordpool. Het ozongat brak zelfs records: waarschijnlijk werd nog nooit sinds het begin van betrouwbare metingen in 1979 zo weinig ozon gemeten over zo'n groot gebied. Oftewel: er was iets heel bijzonders aan de hand. 

Lees terug: extreem ozongat Noordpool

Het ozongat waar we het hier over hebben ontstond in de bovenlucht, grofweg tussen 15 en 50 km hoogte. Op deze hoogte bevindt zich ook de ozonlaag. Deze laag beschermt ons tegen schadelijke UV-straling van de zon. Hoe meer ozon er aanwezig is, hoe minder van dit schadelijke zonlicht ons kan bereiken.

In maart bereikte dit ozongat dus een 'recordsterkte'. Gelukkig bleef het ozongat de grootste tijd alleen in de buurt van de Noordpool actief. Even leek het erop dat het ozongat ook Nederland zou aandoen. Als dat zou zijn gebeurd, dan zou de zonkracht een stuk hoger zijn geweest op een paar dagen. Dit gebeurde uiteindelijk dus niet.

Het extreem grote ozongat kwam door extreem lage temperaturen boven de Noordpool in de vroege lente. In maart werd het namelijk voor langere tijd ongewoon koud in de bovenlucht met temperaturen die dikwijls onder de -80 graden kwamen. Alleen bij dit soort lage temperaturen kan ozon in een snel tempo worden afgebroken.

Deze kou hing samen met een ongewoon krachtige poolwervel boven de Noordpool. Deze poolwervel is een grote 'tol' die zich tussen 10 en 30 kilometer hoogte die zich iedere winter boven de Noordpool bevindt. Hoe krachtiger deze 'tol' is, hoe minder de koude lucht bij de Noordpool met 'warmere' lucht vanuit het zuiden kan mixen, en hoe kouder de lucht blijft.

De poolwervel was vooral eind februari en begin maart ongewoon sterk. Daarmee voorzag deze 'tol' de perfecte omstandigheden om de koude lucht in te vangen en daarmee af te breken.

Een leuk weetje: de sterke 'poolwervel' droeg er via ingewikkelde processen aan bij dat eind februari en begin maart regenachtig verliepen. De eerste 15 dagen van maart waren zelfs recordnat.

Boven de Noordpool is een ozongat best bijzonder. Maar boven de Zuidpool komt een dergelijk ozongat veel vaker voor. Met de uitleg over de poolwervel hierboven kunnen we ook verklaren waarom. Bij de Zuidpool is de poolwervel namelijk in de winter (daar juni-augustus) veel sterker dan bij de Noordpool. Daardoor blijft koude lucht daar grotendeels ingevangen en zijn temperaturen onder -80 graden in de bovenlucht vrij normaal. Dat is ruim koud genoeg om het afbreken van ozon in gang te zetten. Oftewel: de krachtige poolwervel boven de Zuidpool zorgt er indirect voor dat zich daar gemakkelijk iedere winter een ozongat vormt. 

Inmiddels is het ozongat alweer een flink stuk op haar retour. De poolnacht boven de Noordpool is over en zonlicht weet de Noordpool dus alweer te bereiken. Daarmee is de temperatuur nabij de ozonlaag alweer ruim boven de -80 graden gestegen en wordt ozon niet meer afgebroken. Daarnaast zorgt dit zonlicht er ook voor dat er een reactie op gang komt die het ozon aanmaakt. De afgelopen maand heeft deze reactie in uitgebreide mate plaatsgevonden en daarmee is het ozongat zo goed als dicht. Kortom, de ozonlaag heeft zich weer redelijk hersteld.

De kans dat we ook volgend jaar weer een groot ozongat boven de Noordpool zien is niet zo groot. Het ozongat in maart lijkt namelijk vooral te zijn veroorzaakt door 'natuurlijk toeval'. Anders gezegd: er is nog geen aanwijzing dat het ozongat is gekoppeld aan klimaatverandering of menselijk handelen.