Afgelopen nacht (zondag op maandag) werd het in de noordoostelijke provincies al bijna -3 graden. Deze koude luchtsoort breidt zich de komende 24 uur verder over het land uit en vooral de nachten blinken hierbij uit in lage temperaturen.

Naast koude lucht, kan zich ook een veld met lage bewolking en mist uitbreiden over een deel van ons land. Acuteel lijkt het aandeel lage bewolking nog mee te vallen. In de nacht naar dinsdag breidt de vorst zich snel uit: dan is landinwaarts al matige vorst mogelijk met -5 tot plaatselijk -7 graden. Vlak aan de grond (klomphoogte) kan het zelfs nog wat kouder worden. Het risico op (aanvriezende) mist wordt dan overigens wel steeds groter, wat de kou in sommige delen van het land ook weer een beetje kan temperen. Dat zien we ook terug op de kaart hieronder, met de verwachte temperaturen voor dinsdagochtend vroeg. Er worden relatief grote verschillen over kleine afstand weergegeven, wat duidt op dichte mistbanken. In de nacht naar woensdag zien we vervolgens een herhaling van zetten met ook dan kans op dichte (aanvriezende) mist en lokaal matige vorst.

De lucht waarin we terecht komen is nogal vocht en dat betekent, zoals hierboven al aangegeven, een grote kans op mist. De vraag is echter zeer of die mist overdag wel oplost. Zo wel, dan breekt de zon door en warmt het op tot ongeveer 2 graden boven het vriespunt. Blijken mist en/of lage bewolking echter hardnekkig, dan kan het zomaar een hele dag dicht blijven zitten met veel lagere temperaturen tot gevolg. Dit zijn in Nederland gedurende het winterseizoen vaak de welbekende "ijsdagen"; een dag waarop de temperatuur het gehele etmaal onder nul blijft steken. Met name dinsdag en woensdag hebben behoorlijk wat potentie voor een regionale ijsdag, maar exacte gebieden zijn tot het laatste moment onzeker. Mocht het onverhoopt in De Bilt een dag mistig blijven dan maken we kans op de eerste landelijke ijsdag van winter 2021/22.

Bij vorst denken we natuurlijk al snel aan natuurijs en schaatsen. Toch zal het zo'n vaart komende week niet lopen en zeker op 'open' natuurijs niet. Het water is momenteel nog relatief warm en de toplaag moet eerst afkoelen, alvorens het water überhaupt kan bevriezen. Op schaatspret moeten we dus nog even wachten. Toch kunnen ondiepe sloten, vennen en ondergelopen weilanden vanaf dinsdag wel voorzien worden van een laagje ijs van enkele centimeters dikte tegen donderdag. Hoogstwaarschijnlijk is dat in heel Nederland te weinig om op te kunnen schaatsen.

Schaatsen op een enkele ijsbaan is echter niet uitgesloten; zeker na enkele nachten met matige vorst zou dat in het oosten van Nederland best kunnen in de loop van de week. ter vergelijking: vorige week werd er op een ijsbaan bij Winterswijk zelfs al even geschaatst na één nacht met -6 graden. Verder kunnen we tijdens de ochtenden regionaal fraaie rijp bewonderen, misschien wel ergens zoals op de omslagfoto bovenaan dit artikel. Dan oogt het toch eventjes echt winters!

Donderdag wordt de weersituatie langzaam al wat spannender. Vanuit het noordwesten nadert een warmtefront, maar boven ons land bevindt zich onderin de atmosfeer nog een koude luchtlaag. Afhankelijk van de timing en snelheid van het front kan eventuele neerslag enige tijd gepaard gaan met wat (natte) sneeuw. Met name in het noorden en oosten, waar de koude lucht het langst standhoudt, kan dit mogelijk enige gladheid opleveren. Maar de intensiteit is ten opzichte van vorige berekeningen wel afgenomen.

Uiteindelijk gaat die winterse neerslag sowieso over in regen, want zoals de naam al aangeeft: achter een warmtefront bevindt zich warmere (in dit geval zachtere) lucht. Vrijdag loopt de temperatuur daardoor op naar ongeveer 5 tot 8 graden en eventuele neerslag valt dan overal gewoon in vloeibare vorm.

Wij krijgen al wekenlang de vraag hoe groot de kans op een witte kerst nou eigenlijk is in 2021. Het is nog een dag of 5 tot kerstavond, maar heel veel over het weer met kerst kunnen we nog steeds niet zeggen. De onzekerheid is enorm! De afgelopen dagen zagen we constante afwisselingen in de weerkaarten tussen zachte en koude kerstdagen, zowel in het Europese als het Amerikaanse weermodel. In onze nieuwste weervideo vertellen we je hier nog veel meer over!

Op het moment van schrijven lopen de computerberekeningen enorm uiteen. In het Europese weermodel ligt de verhouding tussen een zachte en een winterse kerst in Midden-Nederland nu op ongeveer 90% om 10%. Voor Noord-Nederland is dat echter zo'n 65/35% en daar gaat in veel members dan ook wel sneeuw bij gepaard. Echter: het Duitse (ICON) en Amerikaanse (GFS) weermodel leggen een scherpe grens tussen de zachte en koude luchtsoort recht boven Nederland. Dit levert dan veel meer (winterse) neerslag op in de vorm van sneeuw of ijzel, al blijft de zuidelijke helft ook in die scenario's wel in de zachte lucht.

Alle onzekerheid hangt samen met de koers van een lagedrukgebied tussen zaterdagochtend en zondagochtend: dit systeem trekt vanaf de golf van Biskaje naar het noordoosten richting Benelux. Dit is allesbepalend voor het weerbeeld met kerst, want bij een noordelijke koers komen wij in de zachte lucht (zuid van de depressie) terecht met temperaturen tussen 6 en 10 graden. Wanneer dit lagedrukgebied een zuidelijk pad volgt, over Zuid-Nederland of België, dan draait de wind bij ons naar het oosten en neemt de kans op sneeuw toe. Statistisch is de kans op een witte kerst in Nederland zo'n 7% (over de afgelopen 120 jaar), maar dat is op basis van de huidige verwachtingen nu dus duidelijk hoger. Nog wel...

Hierboven zien we de onzekerheid ook terug in de temperatuurpluim voor de komende 14 dagen, in dit geval voor het noordoosten. Niet alleen tijdens, maar ook vlak na kerst is de 'spreiding' tussen de lijntjes enorm: op de 27e bijvoorbeeld zien we de koudste uitvoer tot -12 graden, terwijl de warmste juist naar +13 graden gaat. En onder bepaalde omstandigheden is het niet eens ondenkbaar dat de waarheid uiteindelijk zelfs buiten de marges van deze pluim valt. Een gerichte weersverwachting maken voor zo'n situatie is meestal verder dan 3/4 dagen vooruit amper te doen. Maar de komende dagen gaat er zeker een 'kant' gekozen worden: óf de zachte, óf de koude kant!

Foto omslag: Wouter Mol (rijp, januari 2017)