Het Atlantisch orkaanseizoen van dit jaar zou een van de drukste ooit worden. De meeste seizoensverwachtingen kwamen met meer dan 20 stormen met een naam. Tot nu toe is het echter opmerkelijk rustig. Hoe komt dat en kan het nog omslaan?

Het Atlantisch orkaanseizoen van 2024 had volgens de modellen alle ingrediënten om een extreem seizoen te worden. Hoewel het seizoen nog lang niet voorbij is, het loopt tot eind november, blijft het tot nu toe bijzonder rustig. Er zijn slechts vijf benoemde stormen geweest; Ernesto was de laatste. Deze categorie 2 orkaan ontstond op 12 augustus en verdween op 22 augustus van de kaart. Sindsdien zijn er geen ontwikkelingen geweest boven het Atlantische bassin en ook voor de komende week zijn er nauwelijks signalen dat er een tropische storm gaat ontstaan.

En dat terwijl de zeewatertemperatuur in het brongebied extreem hoog is en El Niño is verdwenen en (langzaam) plaats maakt voor La Niña. Twee ingrediënten die normaal gesproken zeer belangrijk zijn voor het ontstaan van tropische stormen.

Toch, als je puur naar de cijfers kijkt, is het seizoen tot nu toe vrij gemiddeld. Het is vrij normaal dat er eind augustus circa vijf stormen met naam zijn geregistreerd, waarvan er drie uitgroeiden tot orkaan.

Desondanks is de stilte na Ernesto opvallend, hoewel die wel te verklaren is. Er zijn een paar factoren die de ontwikkeling van tropische stormen de afgelopen weken in de weg hebben gestaan. Allereerst was er een forse toename van Saharastof in de bovenste luchtlagen boven het ontstaansgebied van orkanen. De met stof gevulde luchtlagen waren tevens opvallend warm.

 Stof en een te warme bovenlucht zijn geen goede ingrediënten voor het ontstaan van forse onweersbuien, en die onweerscomplexen zijn juist bij gunstige omstandigheden de eerste bouwstenen van een tropische storm. Daarnaast was er ongebruikelijk veel windshear waardoor systemen niet makkelijk kunnen ontwikkelen.

Het Afrikaanse moessonseizoen is veel actiever dan gebruikelijk. Dit is normaal gesproken gunstig voor het ontstaan van tropische storingen ten westen van Afrika, die eventueel kunnen uitgroeien tot stormen of orkanen. Maar uit analyses blijkt dat dit jaar de moessonactiviteit vaak noordelijker is. Hierdoor worden de buien ook meer noord van het gebruikelijke brongebied de oceaan opgestuwd, een regio waar het zeewater minder warm is. Doorontwikkelen tot tropische stormen is zo onmogelijk, omdat er een tekort aan brandstof (warm zeewater) in die regio is. De noordelijke vorming van de buien leidt er zelfs toe dat er in delen van de Sahara neerslag wordt verwacht, iets dat zeer ongebruikelijk is voor september.

Toch moet het meest actieve deel van het seizoen nog komen. De piek ligt altijd in de maand september, rond de tiende, en ook oktober is normaal gesproken een zeer actieve maand. Op veel plaatsen is de oceaan, de Golf van Mexico en de Caribische Zee recordwarm en klimatologisch gezien zit het seizoen nu pas op 15 procent van de totale hoeveelheid ACE in een seizoen. 

Tenslotte wordt er nog een laatste troefkaart verwacht: de Madden-Julian Oscillation (MJO). Dit globale patroon beweegt elke 30 tot 60 dagen oostwaarts rond de aarde, ter hoogte van de tropen. Het is een golvende beweging die buien en wolkenvorming stimuleert tijdens de actieve, opwaartse fase. De afgelopen periode lag juist de dalende fase boven de Atlantische Oceaan, maar nu kantelt de golfbeweging geleidelijk en dat kan later in september een trigger zijn om de ontwikkeling van tropische stormen te bevorderen. Uit statistieken blijkt dat de kans op het ontstaan van een orkaan met een actieve MJO fase boven de Atlantische Oceaan vier keer zo groot is. Voor zware orkanen (major hurricanes) is dat zelfs vijf keer.

Of 2024 uiteindelijk een recordseizoen gaat worden, is de vraag, maar meteorologen verwachten dat er dit seizoen nog heel wat stormen kunnen ontstaan boven de Atlantische Oceaan. Alleen zal dit nog niet in de komende twee weken gebeuren.

Foto boven artikel: Orkaan Beryl (cat 5)  2 juli 2024, bron NASA/NOAA

Dit artikel kwam mede tot stand met informatie van NOAA en CSU