Afgelopen maandagavond kwam het tot stevige onweersbuien in Noord-Nederland en het noordwesten van Duitsland. Tussen Norden en Emden, slechts enkele tientallen kilometers over de grens bij Groningen, ontstond een zogenaamde supercell. Dit is het zwaarste type onweersbui: een bui die om z'n eigen as draait. In extreme gevallen kan uit zo'n onweersbui een tornado ontstaan en maandag bleek de situatie er gunstig genoeg voor.

De supercell kon zich goed ontwikkelen zodra hij boven land hing en toen was een tornado heel snel een feit. Vooral de dorpen Grossheide, Westermoordorf en Berumerfehn (allen binnen een straal van enkele vierkante kilometers gelegen) werden door de tornado geraakt. Het kwam tot fiinke schade door rondvliegende dakpannen en takken. Ook werden auto's omver geworpen en zelfs enkele daken van huizen werden in z'n geheel opgetild en weggeblazen. Hierbij zijn zeer lokaal vermoedelijk windsnelheden rond 200 km/uur bereikt, wat deze tornado waarschijnlijk in de EF-2 klasse brengt op een schaal van EF-0 tot EF-5. Ongetwijfeld zal dit nog nader worden onderzocht en bevestigd.

Een tornado ontstaat doorgaans in een onstabiele luchtsoort met veel windschering. Van veel windschering spreken we wanneer er een groot verschil in windsnelheid heerst tussen het aardoppervlak en grotere hoogte in de atmosfeer. Voor tornado's is met name de windsnelheid op geringe hoogte van belang: bij voorkeur tussen de 1 en 3 kilometer. Daar bevindt zich namelijk de basis van de onweersbui en (in het geval van een supercell) de wallcloud, een soort uitzakking waaruit de tornado kan ontstaan. Afgelopen maandag stond er op 3 kilometer hoogte bijvoorbeeld een stormachtige noordwestenwind, terwijl aan de grond een matige west- tot zuidwestelijke wind aanwezig was. Dit verschil in windsnelheid en -richting was genoeg voor de ontwikkeling van een flinke hoos.

Meer over het ontstaan van onweersbuien en windschering, kun je hier lezen in ons achtergrondartikel over dit onderwerp

De laatste écht zware tornado die Nederland trof is echter alweer een flinke tijd geleden: namelijk in juni 1967. Toen trok een EF-3 tornado (met windsnelheden tot circa 250 km/uur) door delen van Brabant en het rivierengebied met enorme schade en helaas ook dodelijke slachtoffers. De frequentie in het voorkomen van zulke zware exemplaren geeft aan hoe lastig het is om zo'n tornado te laten ontwikkelen: de weersituatie moet maximaal "perfect" vallen voor de onweersbui om tot zoiets in staat te zijn. Gelukkig dus een zeldzaamheid!

Nu staan er komend weekend opnieuw onweersbuien op het programma, wanneer warme lucht tijdelijk onze omgeving kan bereiken. Hoe actief die buien precies gaan worden is nu nog niet goed te zeggen. Wel lijkt de kans op een supercell opnieuw niet geheel ondenkbaar, al is die kans wel het grootst in delen van Duitsland. Veel hangt vooral af van de exacte timing van een thermische vore, een soort buienstoring waar de buien op moeten ontstaan. Deze zone passeert ergens tussen zaterdagavond en zondagavond: aan het eind van de middag levert dat natuurlijk veel meer potentiële energie op, dan wanneer de buien bijvoorbeeld zondagochtend vroeg zouden overtrekken. Doordat weermodellen hinten op een behoorlijke hoeveelheid windschering in de nabijheid van die vore en ook het koufront, zou dat dus lokaal weer forse buien kunnen opleveren. Blijf onze weerberichten volgen!

Foto omslag: tornado bij Arnhem in november 2013 (credits Meike Verschoor)