Storm chasen is kort gezegd het 'jagen' op zware onweersbuien. Dit doet men om het gedrag van buien te onderzoeken, te documenteren, aanschouwen en metingen te verrichten om zwaar weer in de toekomst zo beter te kunnen verwachten. In Amerika is dat cruciaal: jaarlijks vallen daar tientallen, soms zelfs honderden doden binnen korte tijd door toedoen van zwaar onweer en tornado's. Talloze weerbedrijven en storm chasers hebben daar ervoor gezorgd dat verwachtingen en waarschuwingen fors zijn verbeterd, zodat er steeds minder slachtoffers vallen. In Europa lijkt zoiets misschien niet aan de orde, maar schijn bedriegt: ook in onze regio komen jaarlijks tornado's voor die soms voor veel schade zorgen. Deze zijn doorgaans echter veel kleinschaliger en leven aanzienlijk korter dan aan de overkant van de oceaan.

Op dit moment zijn drie meteorologen van Weerplaza bezig aan een storm chase in de Verenigde Staten: Wilfred, Christian en Wouter, al is laatstgenoemde (en ondergetekende) gisteren weer huiswaarts gekeerd. Dit artikel is een soort chaseverslag en als referentiepunt hebben we de weersituatie van afgelopen maandag (23 mei) genomen in Texas. Met één van de sterkste buien die zich tot nu toe dit seizoen heeft voorgedaan in Amerika. En Weerplaza stond erbij...

. 

Maandag 23 mei was al langer een dag om weerkundig in de gaten te houden. Een potentieel heftige buiensituatie zou zich voordoen in het zuiden van de staat Texas, delen van de Texas Panhandle en langs de grens met New Mexico. Dat zagen uiteraard meer mensen: 's middags, nog ruim voordat de eerste onweersbui moest ontstaan, wemelde het al van de storm chasers in het doelgebied. Er waren bovendien grote radarwagens van de NOAA ter plaatse én er hing zelfs een vliegtuig in de lucht om metingen te doen rondom de verwachte onweersbuien. De kans op een tornado werd vooraf ingeschaald op 2%, maar dat bleek al snel hoger uit te vallen.

Het Storm Prediction Center is in Amerika een instituut dat de weersverwachtingen en -waarschuwingen maakt voor dit soort situaties. Afgelopen maandag gold daar een "slight", ofwel risico 2 op een schaal van 5. Op zich niet vreselijk spannend zou je misschien denken. Maar in Amerika kunnen dit soort situaties snel uit de hand lopen en dat was nu niet anders. Daarom moet je altijd vroeg ter plaatse zijn en daar de ontwikkeling rustig afwachten.

Na enkele uren wachten kwamen rond 16 uur de eerste kleine buitjes tot ontwikkeling in ons gebied, maar dat stelde allemaal nog weinig voor. Een uurtje later ging het echter ineens hard: één supercell werd dominant ten westen van Morton (Texas) en er volgden meteen waarschuwingen voor grote hagel. Dat zijn doorgaans niet zomaar hagelstenen, maar ijsklompen in de ordegrootte van 8-12 cm doorsnede. Niet bepaald iets om met je huurauto doorheen te rijden! Het team van Christian kon helaas niet alle stenen ontwijken en zij hadden schade aan de voorruit. Zo'n hagelbui kleurt vaak opvallend groen en dat was nu ook zeker het geval:

Deze onweersbui ontwikkelde zich de periode daarna door tot een volwaardige supercell, maar ook enkele andere buien in nabijgelegen gebieden waren kanshebber. Je weet nooit precies welke bui "het" gaat doen en of het überhaupt wel gebeurt. Dat maakt het aanschouwen en onderzoeken van dit soort verschijnselen ook zo uitermate interessant.

Uiteindelijk bleken twee onweersbuien dominant te worden over de rest: eentje in het noorden en eentje in het zuiden. De noordelijkste supercell veroorzaakte als eerste een zogenaamde hook-echo. Dat is simpel gezegd het punt van de onweersbui met de sterkste rotatie en tevens het gebied waar, in extreme gevallen, een tornado omlaag kan komen. Dat laatste deed deze bui, al was het wel zeer kortdurend. Een prachtige ingedraaide 'wallcloud' hing onder de onweersbui en direct was er al korte tijd contact met het aardoppervlak. Of hier ook schade bij is ontstaan is niet bekend; waarschijnlijk trof deze tornado alleen een weiland of bosgebied. De foto's hieronder van Wouter tonen het moment enkele seconden nadat de tornado de grond heeft geraakt.

Omstreeks 18 uur raakte de noordelijke supercell snel in verval en nam de zuidelijke (circa 40 km verderop) het over. Het team van Wilfred stond daar al en zij hebben de tornado van enige afstand prachtig kunnen aanschouwen, gecombineerd met een spectaculaire bliksemshow. Beelden daarvan zijn hieronder te vinden. Voor Christian en Wouter blokkeerde een intense hagelbui de route naar de tornado, dus zij hebben alleen een glimp ervan opgevangen tussen de neerslag door. 

De tornado bij het Texaanse dorp Morton is uiteindelijk ingeschaald op een EF-2 met windsnelheden tot bijna 220 km/uur en bovendien was het exemplaar opvallend breed. Vandaar ook de term 'wedge'. Veel schade werd gelukkig niet veroorzaakt omdat de tornado zich uitsluitend boven weilanden en bossen heeft voorgedaan. Er werden wel enkele lijnen elektriciteitsmasten aan gort geblazen, waardoor de stroom in omliggende dorpen uitviel. Maar deze situatie had absoluut veel slechter kunnen aflopen.

. 

De tornado bij het dorp Morton is maar liefst 45 minuten aan de grond geweest, maar alleen het eerste gedeelte was zichtbaar. Daarna raakte het exemplaar 'rain wrapped' (in de regen gehuld) en was er niet veel meer van te aanschouwen. Daarna loste hij op. De supercell was echter nog niet klaar. Een nieuwe levenscyclus veroorzaakte zo'n 10 kilometer zuidelijker opnieuw een zeer krachtige stijgstroom met zogenaamde hook-echo. Ditmaal stonden we allemaal op ongeveer dezelfde plaats.

Er kwam een schotel in zicht wat leek op een ruimteschip! Dit soort taferelen maak je in Europa zelden mee op deze schaal. Wat de situatie nog bizarder maakte was een enorme stofstorm die opstak aan de grond. Zo'n grote supercell heeft veel voeding nodig en dat haalt de bui uit zijn directe omgeving. Er steekt dan een 'inflow' wind op: warme lucht die de bui als het ware opzuigt om verder te kunnen groeien. Op een bepaald moment schurkte de inflow zelfs tegen windkracht 9 aan, vergelijkbaar met een volle storm aan zee! Doordat het al enige tijd niet had geregend werden daarbij tonnen aan zand en stof de lucht in gezogen. Dat belemmerde het zicht wel enigszins.

Hieruit ontstond vervolgens ook weer een tornado, die nu wel recht op een stadje af ging. De tornadosirenes gingen af en het leverde op onze telefoon en laptop tal van Tornado Warnings op. Veel waarschuwingen waren ook al afgegeven via de sociale media. Het hele dorp stroomde leeg met burgers die in zuidelijke richting vluchtten voor het naderende noodweer. In combinatie met die heersende stofstorm en de schotel die boven ons hoofd ging, gaf dat een apocalyptische sfeer. Net als uit een film. Gelukkig trok de tornado zich ditmaal na 7-10 minuten weer terug in de wolk en bleef schade iedereen bespaard; na een half uur konden de inwoners met een gerust hart weer terug naar hun huis. 

We zijn daarna met z'n allen nog een kilometer of 20 oostwaarts gereden, waar we de stervende supercell langs ons lieten trekken. Het liep uit op een waanzinnige bliksemshow in combinatie met de mooiste wolkenstructuren die je je kunt wensen als storm chaser. En de gedachte dat er nergens grote schade is veroorzaakt of slachtoffers zijn gevallen maakte het gevoel uiteraard extra lekker!

Natuurlijk zijn er nog andere mooie chasedagen geweest en die gaan ongetwijfeld ook nog genoeg komen! Je kunt onze bevindingen volgen op onze Storm chase Amerika pagina op Weerplaza en op de sociale media. Binnenkort zullen zich in Nederland en Europa ongetwijfeld ook weer onweerskansen voordoen waar we dan zo mogelijk bij aanwezig zijn. Genoeg reden dus om ons goed in de gaten te houden en te volgen!