Hoge temperaturen soms boven 40 graden! Jaarlijks lezen we dat het weer heet is in de landen rond de Middellandse Zee in de zomer. Hoe komt het toch dat het daar zo vaak heet en zonnig is en dat er lange periodes geen regen valt?

De geografische ligging van Zuid-Europa speelt een cruciale rol in het klimaat. De regio bevindt zich grotendeels binnen de subtropische zone, die zich uitstrekt van ongeveer 23,5° tot 40° noorderbreedte. Dit betekent dat Zuid-Europa dichter bij de evenaar ligt dan Noord-Europa, waardoor het meer direct zonlicht ontvangt, vooral tijdens de zomermaanden wanneer de aardas naar de zon helt en de zon bijna loodrecht boven je hoofd staat in de middag.

In de zomer wordt Zuid-Europa vaak gedomineerd door hoge druksystemen, die gerelateerd zijn aan het Azorenhoog. Dit hogedrukgebied bevindt zich meestal boven de Atlantische Oceaan, nabij de Azoren en strekt zich vaak uit over het Iberisch Schiereiland en de rest van Zuid-Europa. Hoge druksystemen zorgen voor stabiel en droog weer, omdat ze de opwaartse beweging van lucht, die nodig is voor wolkenvorming en neerslag, onderdrukken.  Sterker nog, er is een dalende luchtbeweging, subsidentie. Dalende luchtbewegingen zorgen voor opwarming en uitdroging van lucht waardoor er weinig bewolking is en de zon ongehinderd de aarde kan verwarmen.

Een andere belangrijke factor is de invloed van de Middellandse Zee. Deze enorme watermassa heeft een relatief hoge temperatuur, vooral in de zomer, en heeft een aanzienlijke invloed op het klimaat van de omliggende gebieden. Het warme water van de Middellandse Zee resulteert in warme zeewinden die de kustgebieden van Zuid-Europa bereiken. Deze winden dragen bij aan de verhoging van de temperatuur in de regio.

De zomers in Zuid-Europa zijn niet alleen heet, maar ook droog. De droogte wordt versterkt door de afwezigheid van significante regenval gedurende de zomermaanden. De droge grond en beperkte vegetatie absorberen en weerkaatsen de zonnestralen, wat de oppervlaktetemperaturen verder verhoogt. In gebieden zoals Spanje,Zuid-Italië en Griekenland, waar de vegetatie schaars is, kunnen de temperaturen overdag gemakkelijk boven de 40°C stijgen.

Tot slot draagt klimaatverandering bij aan de stijgende zomertemperaturen in Zuid-Europa. De afgelopen decennia zijn de gemiddelde temperaturen wereldwijd gestegen, en Zuid-Europa is geen uitzondering. Hogere concentraties broeikasgassen in de atmosfeer versterken het natuurlijke broeikaseffect, waardoor de aarde meer warmte vasthoudt. Dit leidt tot frequentere en intensere hittegolven in de regio.

De globale klimaatverandering zorgt er ook voor dat op veel plaatsen in de wereld de hoeveelheid neerslag toeneemt. Maar in Zuid-Europa is dat niet geval. Hier valt juist minder neerslag omdat de droogte toeneemt door een toename van de verdamping. Het Middellandse Zeegebied krijgt steeds meer het klimaat van de Noord-Afrika: nog droger en nog warmer.

Het brengt veel gevaren met zich mee. Bosbranden bijvoorbeeld die veel  makkelijker kunnen ontstaan in de uitgedroogde natuur. En als er een keer wel omstandigheden zijn dat er buien kunnen ontstaan leidt dit vaak tot extreme regenval met overstromingen, modderstromen en hevig noodweer tot gevolg.

Een veel gestelde vraag is waarom die buien dan in zo een droog gebied zo extreem kunnen zijn. Dat heeft juist weer met de warmte te maken. Hoe warmer de lucht, hoe meer waterdamp de lucht kan bevatten. In een stabiele atmosfeer merk je daar niet direct iets van, maar als de atmosfeer onstabiel wordt ontstaan er grote stapelwolken die kunnen uitgroeien tot de zwaarste regen- en onweersbuien. 

Foto boven artikel: adobestock / BGStock72