De Tramontana is een koude noordelijke tot noordoostelijke wind die in Italië afkomstig is uit de Alpen en het noordelijke deel van de Apennijnen. In Frankrijk blaast de wind door de valleien tussen de Pyreneeën en het Centraal-Massief. De gure en vlagerige wind teistert de Languedoc-Roussillon en de westkust van Italië. Ook op Corsica kan de Tramontana opsteken. Tramontano betekent ‘uit de bergen’ in het Italiaans.

De wind komt voor wanneer een lagedrukgebied aanwezig is boven De Ligurische Zee ter hoogte van Genua. Deze regio is gevoelig voor het ontstaan van lagedrukgebieden, vooral in de herfst en winter. Daarom wordt deze depressie ook wel het Genualaag genoemd. De Tramontana komt het meest in de winter voor, grofweg in de periode tussen september en april.

Naast de forse wind kan het weertype zich van twee kanten laten zien. In sommige gevallen heeft de Tramontana veel weg van de mistral en is het helder en vrij zonnig. De Tramontana Scura oftewel donkere Tramontana doet al vermoeden dat het weer ook een stuk onstuimiger kan zijn met veel bewolking en regen. Er is zelfs een spreekwoord dat te maken heeft met deze bekende wind. Perdere la Tramontana betekent je oriëntatie verliezen.  

De noorden- tot noordoostenwind kan 8 Beaufort bereiken. Vooral in de nacht en vroege ochtend worden de hoogste windsnelheden bereikt. Dit komt omdat er door de Middellandse Zee scherpe temperatuurverschillen tussen land en zee voorkomen. Het moment voordat de zon opkomt gaat veelal gepaard met de hoogste windsnelheden. Tijdens de middag neemt de wind geleidelijk iets in kracht af en bereikt windkracht 5.

Strandgangers hoeven zich in de zomermaanden geen zorgen te maken om de Tramontana. In de winter zorgt de koude wind uit de bergen voor lage gevoelstemperaturen en een onstuimige zee. Dit is vervelend voor mensen die lange tijd buiten moeten doorbrengen. Bijvoorbeeld het personeel op boten en ferry’s die tussen het Italiaanse vasteland en Corsica varen. Vlak bij het strand zijn vaak witte schuimkoppen op de golven te zien en wat verder op zee kan een sterke Tramontana zelfs golven van meer dan vijf meter produceren!

Naast Tramontana wordt in Italië de lokale naam Garigliano gebruikt. Dit is ook rivier in Italië die de overgang vormt tussen de regio’s Lazio en Campania. Daarnaast wordt de term Tramontana in algemenere zin gebruikt voor een wind afkomstig uit het noorden. In Slovenië, Griekenland (Τραμουντάνα), Spanje (Tramuntana) en Frankrijk (Tramontane) komen vergelijkbare winden voor die vrijwel dezelfde naam dragen.

In Slovenië is de noordelijke wind afkomstig uit de Julische Alpen en waait richting de Golf van Triëst. Ook in Istrië kan de wind behoorlijk uithalen, al spreken we in deze gebieden eerder van de Bora dan van de Tramontana.

De Mistral is de bekendste wind in Zuid-Frankrijk, maar ook hier komt de Tramontana voor. Het grootste verschil is dat de luchtstroom wordt versneld in de westelijker gelegen valleien tussen de Pyreneeën en het Centraal-Massief. De Mistral komt juist voor in het oostelijker gelegen Rhônedal tussen het Centraal-Massief en de Alpen. De impact van beide winden is vergelijkbaar en de intensiteit hangt af van de luchtdrukverschillen in de regio.

De aflandige wind zorgt ervoor dat het water wordt weggeblazen en dat kouder zeewater juist opwelt om dit verschil te compenseren. De temperatuur van het zeewater voor de kust zal hierdoor een daling inzetten.