In het Alpengebied komen föhnwinden vaak voor aan de voorzijde van een lagedrukgebied dat over Zuid-Frankrijk naar de Middellandse Zee trekt. Vochtige lucht vanaf de Middellandse Zee wordt dan met een zuidelijke stroming tegen de Alpen van Noord-Italië gedrukt. De vochtige lucht kan maar 1 kant op en dat is omhoog. De stijgende lucht wordt kouder en koelt af met 1 graad per 100m stijging. Maar deze waarde wordt anders als er condensatie optreedt en het gaat regenen en sneeuwen. Vanaf dat moment zorgt het vrijkomen van condensatie warmte voor een minder sterke daling van temperatuur; ongeveer 0,6 graad per 100m.

Als de lucht aan de noordflank van de berg weer het dal in zakt, warmt de lucht op en droogt uit. De opwarming verloopt via de “droog-adiabaat” en gaat weer met 1 graad per 100m. En zo is de lucht aan de andere kant van de berg, op dezelfde hoogte is warmer en droger, door het condensatieproces als de lucht aan de voorzijde wordt gedwongen te stijgen. De noordzijde van de berg wordt in deze situatie ook wel de regenschaduw van de berg genoemd. Föhn kan bij elke windrichting voorkomen en is afhankelijk van de oriëntatie van de bergrug.

n.b. de exacte waarde van de nat-adiabaat is afhankelijk van de druk en de heersende temperatuur. Dit heeft invloed op de hoeveelheid condensatiewarmte die vrij komt. De nat-adiabaat zal op grotere hoogte en bij lagere temperaturen steeds dichter bij de droog-adiabaat liggen.

In een föhnsituatie kan de relatieve vochtigheid terug lopen tot onder de 20%. Voor Nederlandse begrippen zijn dat extreem lage vochtigheden. En waar het aan de voorzijde van het bergmassief koud is met regen of sneeuw, is het aan de schaduwzijde droog en zeer zonnig. De lucht is ook extreem helder en het zicht kan oplopen tot meer dan 100km.

In gebieden met veel sneeuw vergroot de föhn het lawine gevaar. De toplaag van de sneeuw wordt door de föhn hard en wat ijzig gemaakt. Vochtig zal de sneeuw niet worden door de extreem lage luchtvochtigheid. Een verse laag sneeuw die na de föhnperiode op de oude sneeuwlaag valt, zal slecht hechten en dus makkelijk gaan schuiven. Lawines zijn dan een reëel en zeer gevaarlijk fenomeen.

Sommige mensen hebben ook echt last van een föhn. Soms treed een verhoogde bloeddruk op en ook hoofdpijn, spierpijn en slapeloze nachten kunnen voorkomen. Ook in de psychiatrische gezondheidszorg wordt rekening gehouden met meer patiënten. Daarnaast zien we een verhoging in het aantal verkeersongevallen. Vermoed wordt dat strekt schommelingen in de luchtdruk en uitdroging door de zeer lage luchtvochtigheid een rol spelen bij het ontstaan van de klachten.

Het beschreven fenomeen komt op veel meer plaatsen in de wereld voor. Je hebt er vooral bergen voor nodig. Voorbeelden van het zelfde verschijnsel, maar met een andere naam zijn: de zonda in Argentinië, de chinook in de Rocky Mountains, sharav in Israël en de halny in de Karpaten. Je zu het misschien niet verwachten, maar ook in Nederland kan een zwak föhneffect optreden. In Zuid-Limburg, met heuvels tot ruim 300 m hoog, kan het plaatselijk zeer zonnig zijn en worden opmerkelijke temperatuurstijgingen waargenomen.

Meer lokale winden: Calima, Sirocco, Mistral, Meltemi