Een heat burst is bijzonder zeldzaam en komt weinig voor in Nederland. Tijdens een heat burst wordt er warme lucht in een downdraft naar het aardoppervlak gedrukt. Aan de grond merken we dan een snelle stijging van temperatuur. In Nederland gaat het dan om een paar graden, maar op plekken waar de meest extreme heat bursts voorkomen, soms meer dan 15 graden. Dit alles gebeurt in een paar paar minuten tijd. Ook daalt het dauwpunt meerdere graden, waardoor we te maken hebben met zeer droge lucht. Dit alles gaat gepaard met windstoten die in extreme gevallen zelfs voor schade kunnen zorgen.

Een heat burst kan optreden bij een uitstervende zware (onweers)bui met een (bij voorkeur) hoge wolkenbasis. Daarnaast is het essentieel dat er onder de bui ook nog een zeer droge en warme luchtlaag aanwezig is. Ten derde is een inversie nabij het aardoppervlak belangrijk. Deze omstandigheden komen het meest voor in de late avond of nacht in de zomer.

Wanneer de opwaartse luchtstroming naar de bui wordt afgesneden zal een buienwolk uitsterven. De bui regent dan uit. Wanneer de regen in de droge luchtlaag onder de bui komt zal deze verdampen. Tijdens dit proces wordt er warmte aan de lucht onttrokken en koelt deze enigszins af. Deze koudere lucht valt sneller naar beneden. 

Als  de verdamping ophoudt stopt ook de afkoeling van de lucht en treedt er een volgend proces in werking: adiabatische aanwarming. Tijdens de doorgaande dalende beweging wordt de lucht als het ware samengedrukt. Tijdens dit proces warmt de lucht op. Omdat de lucht al erg droog is kan de temperatuur snel stijgen (zo'n 10 graden per 1000 meter.)

Wanneer de warme lucht de grond bereikt (daar is de lucht onder de inversie redelijk koel) stijgt de temperatuur snel. In de sterkere heat bursts kan dit wel 10 tot 20 graden Celsius zijn! 

Net als bij een valwind dendert de lucht nu langs het aardoppervlak en dat kan gepaard gaan met forse windstoten tot ruim 150 km/uur. De extreme windstoten zijn sterk genoeg om bomen om te waaien, daken te beschadigen etc. Bij de meeste heat bursts valt de wind relatief gezien mee en blijft het bij omgevallen tuinmeubilair etc.  Het fenomeen komt vrijwel altijd onverwachts omdat er aan de grond in eerste instantie niets is te merken van slecht weer.

Zoals gezegd zijn heat burst extreem zeldzaam in ons land. Ze komen meer voor in bijvoorbeeld het centrale deel van de VS dat ook gevoelig is voor tornado’s. Vochitge lucht uit de golf van New Mexico en zeer droge lucht boven de plains vanaf de Rocky Mountains kunnen voor de ideale omstandigheden zorgen.

Beroemd is het verhaal van het dorpje Kopperl in Texas. Op 15 juni 1960 woedde er in de late avond meerdere grote onweersbuien. Uiteindelijk liepen deze buien tegen zeer droge lucht aan en begonnen ze uit te doven. De wolkenbasis van deze onweersbuien zat heel hoog en de regen die nog uit de wolk viel verdampte zeer snel. De lucht die nog een lange weg te gaan had naar het aardoppervlak denderde naar beneden en warmde enorm op. Ooggetuigen spraken van een temperatuur stijgin van zo'n 30 graden naar 60 graden Celsius. Dit alles ging gepaard met een zeer hete en droge wind. De mensen dachten dat het einde van de wereld nabij was. Baby's en kleine kinderen werden in natte handdoeken gewikkeld om aan de extreme hitte te ontkomen.

Akkers met maïs en katoen verschroeiden of vlogen zelfs spontaan in brand. De mensen spraken van Satan's Storm en het is in de Amerikaanse moderne geschiedenis de meest heftige beschreven heat burst. 

Een van de betere voorbeelden van heat burst in Nederland was op 25 juni 2019. Nederland ging gebukt onder extreme hitte. In de avond koelde het langzaam af en waren er enkele uitstervende onweersbuien. In het zuidwesten van Nederland steeg opeens de temperatuur een paar graden terwijl het dauwpunt enkele graden daalde. Ook werden er wat windvlagen geregistreerd. Hieronder is de grafiek te zien van die avond.

Foto boven artikel: A. Danen 25 juni 2019