In een gebouw of in een auto met een metalen bovenkant ben je in principe veilig als een onweersbui overtrekt. De constructie om je heen zorgt ervoor dat de stroom om je heen wordt geleid. Wanneer je in een open veld bent is het verstandig om je zo veilig mogelijk op te stellen.

Als de bliksem in de grond slaat dan verdwijnt de stroom meestal niet direct in de grond.  De stroom waaiert als het ware langs het grondoppervlak naar buiten uit. Afhankelijk van de hoeveelheid stroom die in de bliksemschicht aanwezig was kan de stroom wel een paar honderd meter ver reiken rond de inslag. Aardstroom zorgt voor de meeste dodelijke bliksemslachtoffers.

Soms is het patroon waardoor de elektrische stroom gaat ook zichtbaar op de grond. Dit wordt het Lichtenbergpatroon genoemd en toont veel gelijkenis met bliksem in de lucht. Het patroon ontstaat als elektriciteit met een hoge stroomsterkte door isolerende objecten gaat. De stroom zoekt dan als het ware een baan door het materiaal in steeds kleiner wordende banen. De stroom heeft overal dezelfde lading, waardoor de banen elkaar afstoten. De vertakkingen zullen elkaar dus nooit kruisen. Mensen die door de bliksem zijn getroffen kunnen ook een Lichtenbergpatroon op de huid krijgen.

Grondstroom kan ver reiken. Vee is vaak slachtoffer van bliksem. Soms sterven er tientallen dieren tegelijk. Ook zijn er voorbeelden van spelers tijdens sportwedstrijden die via de grondstroom van een blikseminslag gewond raken.

Het risico op overlijden bij een grondstroom is groter als de stroom door een groter deel van je lichaam kan stromen. Bijvoorbeeld bij runderen waar de poten ver uit elkaar staan. De stroom treedt via de poten binnen die het dichtst bij de blikseminslag staan. Via het zenuwstelsel en hart- en vaatstelsel stroomt de elektriciteit via de andere poten weer het lichaam uit. Hoe groter de afstand tussen de poten is, hoe groter de kans op overlijden.

Wanneer je wordt overvallen door een onweersbui in open terrein moet je juist niet op de grond gaan liggen. Je zorgt er dan voor dat je contactpunten veruit elkaar komen te liggen. 

Het verstandigste is om in een gehurkte positie te gaan zitten, op je voorvoeten en met je hielen tegen elkaar. Zo is er maar een klein contactpunt met de grond. Probeer ook een lagere positie te vinden in het gebied, bijvoorbeeld een dalletje, maar ga niet in een plas hurken.

Ga in ieder geval nooit schuilen onder een vrijstaande boom in een open veld. De boom is een makkelijker doelwit voor een bliksem waardoor je een grotere kans hebt om ook geraakt te worden via de directe inslag, de grondstroom of overslag. Dit laatste is een flits die van de boom overslaat op de persoon die schuilt.

Een zeer verraderlijke oorzaak van bliksemslachtoffers zijn upward streamers. Wanneer stroom van de wolk zijn weg zoekt naar de grond, gaan er vanaf de grond ook stroompjes lopen. Dit gaat meestal via hoge objecten, maar ook een mens kan ‘gebruikt’ worden. Wanneer de neerwaartse stroom en de opwaartse stroom elkaar raken vindt de ontlading plaats. Op dat moment ontladen ook de andere upward streamers. Een dier of mens dat onderdeel was van zo’n upward streamer kan zo gewond raken of zelfs overlijden.

Als je tijdens een onweersbui tintelingen op je huid voelt of haartjes gaan rechtop staan, ga dan direct in de gehurkte positie zitten. Er is dan een groot risico dat je onderdeel bent van een upward streamer.

Er wordt nog wel eens gedacht bij onweer dat veilig bent, als je iets boven je hoofd hebt. Dat is zeker niet het geval, behalve als je in een auto of een solide gebouw bent. Op vakantie in het buitenland wil men ook nog wel eens gaan schuilen in een grot of onder een natuurlijke bergoverhang, maar dit is gevaarlijk. Bliksem trekt langs een berghelling en ‘springt’ gemakkelijk over een open ruimte. Als jij in die open ruimte staat ben je een extra makkelijk hulpmiddel voor de bliksem om de stroom over te brengen! Een veranda of overkapping zijn om dezelfde reden ook geen veilige plekken.

Ga je er op uit in de natuur, zorg dan dat je op de hoogte bent van de weersverwachting voor het gebied. Zijn de onweersrisico’s groot in een bepaald dagdeel dan is het verstandig een andere planning te maken of misschien je trip wel uit te stellen. Daarnaast is het verstandig om op de hoogte te zijn van veilige schuilplaatsen, zodat je bij naderend onweer veilig bent. Wacht niet totdat het onweer je heeft bereikt, want het kan dan te laat zijn om een goede schuilplaats te vinden.

Heb je deze video's over onweer al gezien?

De impact van een zware onweersbui

Feiten en fabels over onweer

Hoe ontstaat bliksem