In deel 1 van onze wolkenherkennings-serie hebben we gekeken naar gelaagde, stratiforme bewolking. In dit tweede deel van wolkenherkenning duiken we meer op de convectieve variant van bewolking. Opbollende wolken waarvan de cumulonimbus, de onweerswolk, de meest indrukwekkende is. Voordat het een onweerswolk is, kan je aan de lucht al zien dat het onstabiel is en dat er onweer aan kan komen en er zijn nog genoeg andere interessante wolken in de lucht te herkennen. Laten we er wat dieper in duiken.

In het eerste deel over wolkenherkenning is al de wolkenclassificatie ter sprake gekomen. Daarin ging het vooral over de gelaagde bewolking met als herkenbare naam 'stratus'. In dit deel leggen we meer de focus op de convectieve variant, wolken die vaak verticaal de hoogte in kunnen groeien, als het ware kunnen 'stapelen' en het woord 'cumulus' in hun naam hebben zitten. Cumulus zelf betekent stapelwolk en deze zijn vaak nog erg onschuldig. Als je cumuluswolken in de lucht ziet, zoals in onderstaande plaatjes, dan kan je er vanuit gaan dat er geen onweersbuien naderen. Ze worden in de volksmond ook wel schapenwolken genoemd.

De cumuluswolken ontstaan vaak tegen het einde van de ochtend of in de middag. Vroeg op de dag is het nog fris, maar als het land verder opwarmt door de zon zal warmere lucht, welke lichter is, gaan stijgen. Hoe hoger de lucht komt, hoe kouder het wordt. Op een gegeven moment gaat de lucht condenseren en dat zien we dan als wolken.

Cumuluswolken kunnen zich over de gehele luchtkolom vormen, dus zowel laag, middelbaar, als hoog en ze kunnen ook meerdere lagen bestrijken. In alle lagen, zoals deze hier beschreven staan, komen de opbollende wolken voor. Als er cumulusbewolking voorkomt in de lage delen van de atmosfeer spreken we van stratocumulus. Bij stratocumulus zie je vaak dat zich veel cumulusbewolking vormt en dan uitsmeert over de hele lucht, waardoor de zon bijna helemaal verscholen is. Dat komt omdat de wolken als het ware hun hoofd stoten tegen een inversie. Een inversie is een luchtlaag waarbij de temperatuur stijgt met de hoogte. Wolken kunnen dan niet verder doorgroeien en stoten hun hoofd. Ze spreiden zich dan uit naar de zijkant en dan spreken we van stratocumulus, want je ziet nog wel de opbollende structuur (anders zou het stratus heten). Voor buitenactiviteiten zijn ze onschuldig. Alleen als het hele dikke stratocumulus bewolking is kan er nog weleens een spatje regen vallen, maar daar blijft het vaak bij.

Cumulusbewolking komt ook voor in de middelbare en hoge bewolking. Bevinden de cumuluswolken zich op middelbare hoogte dan spreken we van altocumulus. Deze komen dan voor tussen 2 en 6 kilometer. Ook komen ze soms voor op grotere hoogte (tussen de 8 en 15 kilometer) en dan spreken we van cirrocumulus. Zowel altocumulus als cirrocumulus zijn onschuldig en geven vaak juist mooie wolkenstructuren die zich lenen voor een foto.

Wolken die verticaal groeien, zoals de cumuluswolken, kunnen door alle drie de lagen doorgroeien. De kleinste cumuluswolken noemen we de cumulus humilis (die hebben we hierboven gezien). Die zijn klein en vriendelijk. Als de cumuluswolken nog net wat groter worden en wat meer uitstulpingen hebben aan de bovenkant, dan noemen we dat de cumulus mediocris. Je kunt ze vaak ook herkennen wanneer zich wolkenstraten vormen. 

Als de cumulusbewolking van de lage wolkenlaag weet door te groeien naar de middelbare laag dan zijn ze al een stuk forser en krijgen ze langzaam de vorm van een buienwolk. We noemen deze wolken ook wel de cumulus congestus, oftewel de Nederlandse bloemkoolwolken. Normaal gesproken zijn ze nog niet groot genoeg om een bui te produceren, maar in dit stadium is dat slechts een kwestie van tijd. Als je deze wolken in je buurt ziet dan kan je maar beter goed de lucht in de gaten blijven houden. Ben je aan het wandelen of fietsen dan is het raadzaam om te kijken waar je kunt schuilen. Een bui is niet meer ver weg!

Uiteindelijk kan een cumulus congestus uitgroeien tot zijn volwassen broer: de cumulonimbus. De cumulonimbus noemen we ook wel de moeder aller wolken. Hij kan doorgroeien tot in alle wolkenlagen en kan zo wel meer dan 10 kilometer hoog worden. Het weer rondom en in een cumulonimbus kan zeer gevaarlijk zijn en is ook erg onvoorspelbaar. Als je deze grote jongen in de buurt ziet dan is het zaak om actie te ondernemen. Een cumulonimbuswolk kan veel regen achterlaten, er kunnen zeer zware windstoten voorkomen en er kan grootschalig onweer bij zitten. Meer over zware onweersbuien is hier te lezen. Nu is niet elke cumulonimbus even zwaar en dat ligt ook aan de weersituatie zelf, maar dat je bij het zien van deze wolk alert moet zijn en direct actie moet kunnen ondernemen is een zekerheid.

Wat je ook vaak bij een cumulonimbus ziet is een aambeeld. De cumulonimbus groeit zo ver door dat hij op een gegeven moment aan de top van de atmosfeer is gekomen. Dan stoot de wolk als het ware zijn hoofd en spreidt zich uit naar de zijkanten. Dat noemen we dan een aambeeld, de incus.

Wat je ook vaak bij een cumulonimbus ziet is een aambeeld. De cumulonimbus groeit zo ver door dat hij op een gegeven moment aan de top van de atmosfeer is gekomen. Dan stoot de wolk als het ware zijn hoofd en spreidt zich uit naar de zijkanten. Dat noemen we dan een aambeeld, de incus.

Door de wolken te herkennen kan je een inschatting maken wat voor weersveranderingen in aantocht zijn. De meteorologen van Weerplaza gebruiken deze kennis samen met heel veel andere data voor weerbewakingen van grote buitenevenementen. Wil je meer weten over het nut van weerbewaking voor jou als organisator van een evenement? Kijk dan op onze Infoplaza website voor outdoor support.