Het menselijk lichaam kan snel afkoelen als er sprake is van koude lucht, in combinatie met een stevige wind. Door goede dikke kleding kan je onderkoeling en koudeletsel voorkomen. Koudeletsel ontstaat op de onbeschermde delen van het lichaam, in winterweer (met een muts op, sjaal om en handschoenen aan) zijn dat meestal het voorhoofd en de wangen.

Om het risico op onderkoeling te bepalen, is de gevoelstemperatuur of windchill bedacht. Een gevoelstemperatuur van -15 graden wil zeggen, dat het effect op het lichaam van kou met wind, hetzelfde is als -15 graden bij windstil weer.

Als de gevoelstemperatuur beneden -15 graden zakt, kan er koudeletsel ontstaan op onbeschermde huid binnen een uur. Bij een gevoelstemperatuur beneden -20 graden is dat zelfs binnen een half uur.

Vandaag worden dat soort lage gevoelstemperaturen inderdaad gemeten en is dus een reëel risico op koudeletsel. Zorg er goed voor dat je zo min mogelijk huid onbeschermd laat en dus rechtstreeks aan de kou blootstelt!

Voor vanavond en morgenvroeg verwacht Weerplaza een gevoelstemperatuur van lokaal -20 graden. Dat gebeurt op de koudste plekken, waar het -8 tot -10 graden wordt en tegelijkertijd een windkracht 5 uit het oosten waait. Op de meeste andere plekken zal het aanvoelen als -16 tot -18 graden. Morgen overdag ligt de gevoelstemperatuur tussen -12 en -15 graden.

In de weerkunde kennen we het begrip luchtmassa of luchtsoort. Hiermee wordt een groot volume aan lucht bedoeld, dat min of meer dezelfde temperatuur en luchtvochtigheid heeft. Een luchtmassa strekt zich over honderden of duizenden kilometers uit en kilometers hoog in de atmosfeer.

De belangrijkste luchtmassa's die op aarde voorkomen, worden benoemd naar twee maatstaven: temperatuur en luchtvochtigheid.

Een luchtmassa uit de poolgebieden wordt arctische lucht genoemd, uit de tropen vanzelfsprekend tropische lucht. Als de lucht afkomstig is vanaf een uitgestrekt landoppervlak, is het continentale lucht en bevat weinig vocht. Wanneer een luchtmassa vanaf de oceaan komt, dan spreken we van maritieme lucht en is vanzelfsprekend vochtig.

Dankzij een krachtig hogedrukgebied boven Scandinavië is nu continentaal arctische lucht naar West-Europa gestroomd. Het gaat om lucht afkomstig vanaf land uit de poolstreken van Rusland.

Afgelopen nacht werd op 1.500 meter boven De Bilt, bij Utrecht, een temperatuur van -16 graden gemeten, op 3.000 meter zelfs -29 graden. Voor het laatst was de lucht zo koud boven het midden van Nederland precies dertien jaar geleden, op 28 februari 2005.

Wanneer we nog verder in de tijd terug gaan, komen we zulke lage temperaturen over zo'n diepe luchtlaag alleen tegen in de koudste winters, zoals die van 1996, 1987, 1986 en 1979. Het onderstreept hoe bijzonder de weersituatie is, wat kou betreft, die we vandaag meemaken.