Tornado's behoren tot de meest extreme weersfenomenen op aarde.
Deze gewelddadige windslurven kunnen snelheden bereiken van meer dan 400 km/u en alles verwoesten wat op
hun pad komt. De schokkende beelden van compleet verwoeste huizen en allerlei andere schadebeelden heeft
vrijwel iedereen weleens gezien.
schedule
Verwachte leestijd: 5-7 minuten
Tekst
Douwe Jonkbloed & Raymond Klaassen
Vormgeving
Douwe Jonkbloed
Presentatie
Raymond Klaassen & Daniëlla Gur
Hoe ontstaat een tornado?
Fase 1: stijgende warme vochtige lucht, de updraft
Door de zon warmt de aarde op en stijgen er warme luchtbellen op van het aardoppervlak. Wanneer de bovenlucht goed koud is (een onstabiele opbouw) kunnen deze stijgende bewegingen hoog in de atmosfeer reiken. Als de lucht vochtig is ontstaan er cumuluswolken die uitgroeien tot grote onweerswolken.
Fase 2: windschering
Wanneer de wind verandert met de hoogte in kracht en richting spreken we van windschering. Bij ideale windschering kan een luchtkolom gaan draaien om een horizontale as. Als de windschering sterk is in de onderste luchtlaag kan dit een belangrijke factor zijn voor het ontstaan van een tornado.
Fase 3: roterende kolom draait verticaal
De eerder beschreven opwaartse beweging kan er voor zorgen dat de horizontaal roterende luchtkolom gaat kantelen en recht komt te staan. De rotatie-as wordt dan verticaal georiënteerd. Deze rotatie kan de hele onweersbui laten roteren waardoor we van een supercell spreken. Dit zijn de hevigste buienwolken op aarde.
Fase 4: neerwaartse koude luchtstromen, de downdraft
In de supercell zijn ook neerwaartse, sterk koude luchtstromen aanwezig. Deze luchtstromen kunnen zich bij ideale situaties concentreren en ervoor zorgen dat er een heftig roterende luchtkolom ontstaat die vanuit de wolk naar de grond toe groeit. Bereikt de roterende luchtstroom de grond dan is er sprake van een tornado.
Fase 5: condensatie
De tornado wordt zichtbaar door condensatie van waterdamp. De luchtdruk in de wervelende kolom wordt zo laag waardoor de lucht afkoelt en condenseert. Hierdoor ontstaat de zichtbare slurf. Stof en puin die de slurf worden ingezogen zorgen er ook voor dat de trechter duidelijk zichtbaar wordt.
Fase 6: tornado raakt de grond
Dit is een belangrijk moment in de levenscyclus van een tornado. Vanaf het punt dat de slurf contact maakt met de grond is het namelijk pas officieel een tornado.
Fase 7: tornado trekt zich terug
Wanneer de windschering en de onstabiliteit in de atmosfeer afnemen heeft dit effect op de tornado. De wervelwind wordt in deze fase geleidelijk steeds smaller en uiteindelijk verdwijnt de slurf. Vaak lijkt het er op of de slurf zich weer terugtrekt in de wolk.
Test je kennis
Hoe wordt het gebied in de Verenigde Staten genoemd waar de meeste tornado's voorkomen?
De Enhanced Fujita-schaal
De kracht van tornado's wordt ingedeeld volgens de Enhanced Fujita-schaal (EF-schaal). Deze schaal loopt van zwak (EF0) tot catastrofaal (EF5). De windsnelheden worden geschat op basis van de schade aan onder andere gebouwen, voertuigen en bomen.
Het geluid van een tornado
Een van de meest angstaanjagende natuurlijke geluiden is dat van een aanstormende en passerende tornado. Het wordt vaak vergeleken met een naderende, razende vrachttrein: een donker, laag geraas dat aanzwelt tot een oorverdovende kakofonie. Raymond legt uit hoe dit zit:
volume_upZet je geluid aan
Test je kennis
Vanaf welke kracht op de Enhanced Fujita schaal kunnen bomen worden ontworteld?
Type tornado's
Er zijn verschillende typen tornado's te onderscheiden. Ze kunnen erg variëren in grootte, vorm, kracht en snelheid: geen één tornado is hetzelfde. Sommige zijn klein maar laten een niet te onderschatten schade achter, en sommige zijn groot maar relatief onschuldig. Hieronder vind je een uitleg van de vaakst voorkomende wervelwinden.
Klopt dit?
“Als een tornado nadert moet je de ramen open zetten zodat je huis niet explodeert door de lagedruk”
Daniëlla geeft het antwoord:
Tornado's op de kaart
Tornado's komen voornamelijk voor in Noord-Amerika waar zo'n 1200 tornado's per jaar voorkomen. De meest bekende regio is Tornado Alley in het centrale deel van de VS. Hier zijn de omstandigheden het gunstigst voor het produceren van supercells en tornado's, maar ze komen ook elders ter wereld voor:
Klik op een gebied op de kaart voor meer uitleg!
Klopt dit?
“Je bent veilig voor tornado's onder een viaduct of brug”
Daniëlla geeft het antwoord:
Effect van een veranderend klimaat op tornado's
Een opwarmend klimaat zorgt vast voor meer onstabiliteit en tornado's, toch? Zo simpel ligt het niet, Daniëlla legt uit hoe het zit:
volume_upZet je geluid aan
Tornado records
In dit hoofdstuk behandelen we de meest bizarre tornado records. Van
duizelingwekkende snelheden tot monsters van kilometers breed.
Klik op een
artikel
in de krant om dit te ontdekken!
