In veel opzichten is maart 2022 een bijzondere maand. Maar zéker op het gebied van zonneschijnduur en neerslag! Afgelopen week viel op de website van Weerplaza al te lezen dat maart een recordhoeveelheid aan zonuren heeft genoteerd, namelijk 228 uur. Na vandaag is dat aantal gestegen tot ruim boven de 240 uur. Het oude record uit 2014 (208 uur) is daarmee verpulverd.

Wat minder mensen wellicht opgevallen zal zijn, maar minimaal even zo bijzonder is: het feit dat er gedurende de hele maand nauwelijks regen is gevallen. Dat is sinds ten minste 1901 niet eerder voorgekomen in maart. Met name in de kustgebieden en langs de oostgrens werd de eerste dagen van de maand nog wel wat regen gemeten, waardoor de maandsom daar uitkomt op 5 tot lokaal 15 millimeter. Maar in een brede noord-zuid georiënteerde zone over Midden-Nederland hebben we sinds eind februari vrijwel geen regen meer gezien. Gemiddeld over heel Nederland viel tot nu toe 4,5 millimeter regen, ter vergelijking: normaal valt er in maart 55-65 millimeter neerslag. Er is recent slechts één voorbeeld van een maand die ook regionaal genoeg droog verliep... en dat is april 2007.

Na een natte winter en deze maart rijst al snel de vraag op: hebben we dan ook met een vroeg neerslagtekort te maken? Dat is meteen een lastig punt. Het landelijk neerslagtekort wordt namelijk jaarlijks bijhouden, maar uitsluitend tijdens de periode 1 april t/m 30 september. Dat wordt gezien als het 'groeiseizoen' waarin de verdamping noemenswaardig genoeg is om bij te houden. Althans, zo was dat vroeger.

In onze tijd van leven zien we dat het zogenaamde groeiseizoen namelijk langer wordt. De hoeveelheid relatieve warmte doorheen het jaar neemt toe en daarmee wordt er stukje bij beetje aan het seizoen met verdamping gesleuteld. Vooral in 2018 en 2020 was dat al goed zichtbaar: niet alleen het (vroege) voorjaar, maar ook de herfst was toen regionaal uitzonderlijk droog. In het najaar van 2018 besloot het KNMI daarom om het neerslagtekort (eenmalig) door te berekenen t/m 31 oktober. Toen werd duidelijk dat het neerslagtekort nog aanzienlijk groter werd dan tijdens die voorgaande hete zomer. Zou je iets soortgelijks nu ook niet mogen verwachten, maar dan met maart meegeteld?

Het antwoord op die vraag is: ja, eigenlijk moet dat wel! Een aantal gebieden in Nederland is inmiddels ruim een maand droog en voor Nederlandse begrippen is dat echt lang. Het effect hiervan zagen we vorige week al in het oosten van ons land, waar voor het eerst dit jaar enkele (kleine) natuurbranden uitbraken. Wanneer er niet spoedig regen zou vallen dan neemt het aantal natuurbranden waarschijnlijk snel toe. Het eigenlijke groeiseizoen (dat dus op 1 april begint) starten we dit jaar met vermoedelijk met een neerslagtekort van 30 tot 50 millimeter. Overigens bevindt dat tekort zich wel voornamelijk in de toplaag van de bodem...

Graaf je wat dieper, ongeacht de grondsoort of waar je je in het land bevindt, dan zal het op verreweg de meeste plaatsen nog wel vochtig of zelfs nat zijn. Dat is het directe gevolg van de natte februari. Ook oppervlaktewateren (kleinere meertjes, sloten en vennen) zijn rijkelijk gevuld en daar is op de meeste plaatsen weinig aan veranderd, ondanks een maand vrijwel zonder neerslag.

Natuurlijk werkt zo'n droog begin van de lente niet bevorderlijk voor de rest van het groeiseizoen, want we gaan tenslotte direct met een "achterstand" april in. Groot voordeel van droogte in maart is dat de natuur op zich nog weinig vocht verbruikt. Bomen zijn nog grotendeels kaal en de dagen zijn nog niet erg lang, waardoor slechts een beperkte hoeveelheid vocht per dag kan verdampen. Dat neemt in april en mei razendsnel toe, waardoor die maanden veel belangrijker zijn in de strijd tegen droogte.

Dat we met een neerslagtekort aan het nieuwe groeiseizoen beginnen zegt vervolgens niets over de rest van het voorjaar. Wanneer april wisselvallig verloopt zal dat neerslagtekort (afhankelijk van de hoeveelheid regen) ook weer afnemen. Een herhaling van bijvoorbeeld april en mei 2020, die beiden zeer droog en zonnig waren, ligt sowieso niet direct voor de hand. Volgende week lijkt de kans op regen eindelijk toe te nemen en ook de meest recente 30-daagse toont bij tijden wisselvallig weer, in tegenstelling tot de verwachtingen voor maart. Het lijkt dus gemiddeld genomen wat natter en daarmee groeizamer weer te worden de komende tijd!

Regen heeft natuurlijk ook nadelen en zeker nu alles op 'springen' staat. Veel mensen hebben momenteel al hooikoortsklachten en als het weer vochtiger wordt neemt het aandeel hooikoorts alleen maar toe. Waar het actueel vooral nog om o.a. berkenpollen gaat, ontluiken de komende tijd snel meer planten en bomen die hooikoorts aanwakkeren. Zolang het zeer droog blijft groeien klein struikgewas en grassen niet al te snel (sowieso ligt dat pollenseizoen meer richting de zomer), maar bij regen komt alles in een stroomversnelling terecht en wordt in één klap een enorme hoeveelheid pollen de lucht in geblazen. Regen zuivert de lucht natuurlijk ook, maar er blijft altijd een flinke hoeveelheid aanwezig. Iets om rekening mee te houden dus!

Voorlopig kunnen we dus nog even genieten van de zon, al is de komende dagen in het zuiden plaatselijk al wat regen mogelijk. Om te zien waar en wanneer de eerste regen sinds lange tijd verwacht wordt, kun je ons uitgebreide weerbericht lezen!